Λίστα αντικειμένων
Η Ζάχα Χαντίντ (31 Οκτωβρίου 1950 – 31 Μαρτίου 2016) ήταν Ιρακινή-Βρετανή αρχιτέκτονας, εκπρόσωπος της σχολής της αποδόμησης (deconstruction).
Βιογραφία
Γεννήθηκε στη Βαγδάτη. Έλαβε από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού πριν κινηθεί στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Αρχιτεκτονικής Ένωσης Λονδίνου.
Μετά από την αποφοίτησή της συνεργάστηκε με τους αρχιτέκτονες δασκάλους της,[33], τον Έλληνα Ηλία Ζέγγελη και τον Ολλανδό μαθητή του Ρεμ Κούλχαας στο Γραφείο για τη Μητροπολιτική Αρχιτεκτονική (OMA - Office for Metropolitan Architecture). Εκεί έγινε συνέταιρος το 1977.
Το 1980 άνοιξε στο Λονδίνο το δικό της αρχιτεκτονικό γραφείο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 δίδαξε, επίσης, στην Αρχιτεκτονική Ένωση του Λονδίνου. Το 2002 η Χαντίντ κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό σχεδίου για να σχεδιάσει το νέο γενικό σχέδιο πόλης της Σιγκαπούρης. Το 2004 έγινε η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το Βραβείο Πρίτσκερ.
Τα πρωταρχικά έργα και τα τοπογραφικά της Χαντίντ, που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, αποδεικνύουν την έντονη και ισχυρή σχέση της κίνησης και της ενέργειας με την "κτιριογλυπτική".[34] Η κίνηση είναι μια ελεγχόμενη έκρηξη που ασχολείται με τη σύνθεση διαδρομών που διασταυρώνονται και με όγκους που γίνονται δυναμικές μορφές και όχι στατικές.
Το στυλ της αρχιτεκτονικής της θα μπορούσαμε πολύ εύκολα να το προσδιορίσουμε με πέντε λέξεις: Οργανική [35] Φυσική, Καινοτόμα Μοντέρνα - Φουτουριστική Ρευστή
Βασικές αρχιτεκτονικές αρχές
Διαδρομές και όγκοι
Η κίνηση [36] είναι σημαντικό κομμάτι στις συνθέσεις της. Την ενδιαφέρει το πώς θα κινείται κανείς μέσα στα έργα της. Ξεκινώντας από τις διαδρομές «στήνει» όλο το σχέδιο δυναμικά γύρω τους.
Τα έργα της Χαντίντ δεν υπακούουν σε καμία αρχή στατικότητας, αλλά πάντα προσπαθούν να δημιουργήσουν μια συνεχή εξελισσόμενη κίνηση. Σε όλες της τις δημιουργίες υπάρχει μια ατέρμονη κυκλική πορεία που κάνει την αρχιτεκτονική της να μοιάζει με ένα «ποτάμι» , μια αλληλουχία σημείων και γεφυρωμένων όγκων, επιφανειών που η μια εισρέει στην άλλη, αντιπαραβάλλοντας συνεχώς την έννοια της τάσης με αυτή της μεταβολής. Σε κάποιες δουλειές της, όπως για παράδειγμα το Bergisel Sky Jumb, η έννοια της κίνησης γίνεται ακόμα πιο έντονη.
Η έννοια της ροής στους χώρους αποτελεί σημαντικό ζήτημα στην αρχιτεκτονική και τα αρχιτεκτονικά σχέδια που σχετίζονται με την έννοια της ροής αυξάνονται συνεχώς. Η ροή, επίσης, σχετίζεται με την ομαλή λειτουργία. Έτσι, σε ένα κτήριο χρειάζεται βασικά η ροή κύριων στοιχείων όπως ο αέρας, η ενέργεια και το νερό, αλλά και η ροή στη σύνθεση των χώρων. Ωστόσο, παρά τη σημασία που έχει για την αρχιτεκτονική κατανόηση, η ροή έχει ελάχιστα μελετηθεί, κάτι που η Ζάχα Χαντίντ προσπαθεί να λύσει δίνοντάς της τεράστια σημασία. Η προσπάθειά της, εξάλλου, για ερμηνεία των σταθερών σχημάτων, όπως τα τετράγωνα και οι κύκλοι, είναι χαρακτηριστική. Έτσι, έχει προσθέσει καινούργιο λεξιλόγιο, δημιουργώντας κτήρια που προκαλούν περιέργεια και μέσω της κίνησής τους αποκτούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Γεωμετρία
Η προοπτική είναι απαραίτητο συστατικό για κάθε αρχιτεκτόνημα. Η Zaha Hadid χρησιμοποιεί την προοπτική κατά κόρον στις συνθέσεις της, αφού την επιβάλλουν και οι μορφές τις οποίες χρησιμοποιεί..
Ίσως είναι κατάλοιπο από τις αρχικές σπουδές της στα μαθηματικά, αλλά μόνο ως κατάλοιπο δεν αντιμετωπίζεται. Η συγκεκριμένη σπουδή της γεωμετρίας μάς δίνει τα "πλαστικά" αποτελέσματα των έργων της.
Η αφαίρεση, έννοια σχετική με την αποδόμηση, χαρακτηρίζει το έργο της Χαντίντ. Η αρχιτέκτονας την αφομοιώνει στο έργο της με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Η αφαίρεση για την Χαντίντ υπονοεί την αποφυγή του οικείου και των στερεότυπων τυπολογιών. Αντί, λοιπόν, να θεωρήσει ως δεδομένα αρχιτεκτονικά στοιχεία σπίτια , δωμάτια κτλ., η Χαντίντ ανασυσταίνει τις λειτουργίες του χώρου , της σχέσης του μέσα και του έξω, μέσω ορίων, πεδίων , όγκων, επιπέδων και τομών. Αυτή η δημιουργική πορεία της προσέγγισής της οφείλεται στην «open-endedness» σύνθεση, καθώς επίσης και στα αφαιρετικά στοιχεία τα οποία εισάγει μέσα σε αυτήν. Για να διατηρήσει το αδέσμευτο πνεύμα της αφαίρεσης στα κτήριά της, αποφεύγει να σχεδιάσει τις λεπτομέρειες οι οποίες υποδηλώνουν άμεσα τη λειτουργία του εκάστοτε χώρου. Σκοπός της δεν είναι να ορίσει τρόπους συμπεριφοράς της κατοίκησης, αλλά, αντίθετα, επιτρέπει στον χρήστη να ανακαλύψει ο ίδιος τον χώρο και να του δώσει το προσωπικό του νόημα.
Καμπύλες
Οι καμπύλες γενικά στην αρχιτεκτονική χρησιμοποιούνται για να ηρεμούν το μάτι του θεατή. Εδώ, όμως, εκτός από αυτό, εξυπηρετούν και τη βασική μορφή σχεδιασμού της (ισλαμική αρχιτεκτονική). Η καμπύλη γραμμή έχει τη δική της ροή. Το μάτι τη «σκανάρει» με μια φυσική ευκολία και ευχαρίστηση, όπως το αυτί μας αντιδρά στην αρμονική διαδοχή των μουσικών μελωδιών. Είναι ελεύθερη και εκφράζει περισσότερη δυναμική κίνηση από τις κάθετες και οριζόντιες ευθείες, ενώ η αίσθηση της απελευθέρωσης που αποπνέει την αποδεσμεύει από τα όρια του απόλυτου. Είναι η πιο οικεία γραμμή στον άνθρωπο για τον λόγο ότι είναι η γραμμή που συναντάμε τόσο στη φύση, στα βουνά, στα δέντρα, στο νερό, στην άμμο, στα σύννεφα, όσο και στο ανθρώπινο σώμα. Ακόμη περισσότερο, όμως, παραπέμπει στη θηλυκή φύση και την τρυφερότητα. Είναι η γραμμή του συναισθήματος και της αυθόρμητης έκφρασης.
Η καμπύλη, βεβαίως, είναι μια μορφή που δεν την χρησιμοποιεί μόνον η Ζάχα Χαντίντ. Σήμερα, ιδιαίτερα, με την ευκολία που παρέχουν τα ψηφιακά σχεδιαστικά προγράμματα, αρκετοί σύγχρονοι αρχιτέκτονες υιοθετούν μορφές οι οποίες σε μεγάλο βαθμό έχουν βάση την καμπύλη σε άπειρες εκδοχές, σε πολλές διαφορετικές διαστάσεις, σε διαφορετικούς συνδυασμούς.
Η ίσως όχι και τόσο αθώα διάχυση των σχεδιαστικών προγραμμάτων σε παγκόσμια κλίμακα, σε συνδυασμό με τις μεγάλες επιτυχίες και προβολή των μεγάλων ονομάτων της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, εγκαθίδρυσαν μια γενική κουλτούρα, θα μπορούσε να πει κανείς, της καμπύλης. Αυτή, όμως, η κουλτούρα μοιάζει να μην έχει άλλη εξήγηση για την ύπαρξή της, εκτός από την επικύρωση των δυνατοτήτων του σχετικού προγράμματος, και την τεκμηρίωσή της με μια σειρά από μαθηματικά ή άλλα τεχνολογικού χαρακτήρα επιχειρήματα.
Αυτή καθ’ εαυτή η σύνδεση με τα μαθηματικά έχει σημασία, αφού ιστορικά η σχέση της Αρχιτεκτονικής με αυτά είναι πολύ ισχυρή και άμεση. Από τις μαθηματικές αναλογίες, την χρυσή τομή και τις αρμονικές χαράξεις της αρχαιότητας, έως τον Modulor του Λε Κορμπυζιέ, αλλά και πιο πρόσφατα την ιδεοληψία του παραμετρικού σχεδιασμού, αυτή η σχέση μοιάζει να ταυτίζει την αρμονική σύνθεση και την αισθητική της αρχιτεκτονικής με τις μαθηματικές ιδιότητες οι οποίες εισάγονται στον σχεδιασμό. Κάτι που η Ζάχα Χαντίντ δεν μπορούσε να μην ακολουθήσει, αφού η σχέση της με τα μαθηματικά είναι πολύ στενή. [37]
Η αποδόμηση
Μια από τις βασικές αρχές της Χαντίντ είναι η αποδόμηση. Από τις αρχές του ’80 η αποδόμηση αποτέλεσε το νέο ρεύμα στην αρχιτεκτονική, το οποίο έρχεται να ακυρώσει τον έως τότε κραταιό μεταμοντερνισμό. Γεγονός που φαίνεται και από τη διατύπωση της γενικής αρχής του ρεύματος « η μορφή ακολουθεί τη φαντασία».
Το ρεύμα πήρε το όνομά του από την έκθεση « Deconstructivism in Architecture» που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη. Από τότε ο όρος καθιερώθηκε.
Η φιλοσοφική βάση της αποδόμησης είναι οι σκέψεις του Ζακ Ντεριντά. Η αρχιτεκτονική της αποδόμησης συνοδοιπορεί με την τέχνη της εποχής, έχοντας ως κοινή αφετηρία την αφαίρεση. Τα κτήρια του ρεύματος γίνονται αμέσως αντιληπτά από τον θεατή. Τα περισσότερα μοιάζουν σαν κομμάτια που έχουν σκορπιστεί και αφέθηκαν στη θέση που προσγειώθηκαν. Μοιάζουν -ή είναι- με τεράστια αφαιρετικά γλυπτά, τα οποία μπορείς να περπατήσεις και να κατοικήσεις, χωρίς να εκπέμπουν τη στερεότυπη εικόνα ενός κτηρίου. Στις όψεις τους τα κτήρια αυτά μοιάζουν παραμορφωμένα και διαμορφωμένα από ένα ελεγχόμενο χάος.
Η Χαντίντ θεωρείται μία από τους εκπρόσωπους της αποδόμησης. Οι χώροι που σχεδιάζει κατακερματίζονται δημιουργώντας ένα παιχνίδι προοπτικής, που τελικά εξελίσσεται σε μια επίθεση κατά της ορθόδοξης μορφής και του οπτικού ελέγχου. Στα κτήριά της δεν υπάρχει σαφής είσοδος ή έξοδος, ψηλό ή χαμηλό, αριστερά ή δεξιά. Αντίθετα, πρόκειται για ένα ανοιχτό σύνολο. Οι χαράξεις της γεννούν ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν είναι ούτε λογικό, ούτε μεταφυσικό, αλλά κάτι που μοιάζει φυσικό και οργανικό. Γενικώς, η αρχιτεκτονική της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μείγμα αυτού που ονομάζουμε οργανική αρχιτεκτονική με στοιχεία μπαρόκ. Η Χαντίντ μπορεί να κινείται άνετα μεταξύ μιας ενεργητικής ρευστότητας και μιας παθητικής στιβαρότητας, μεταξύ φυσικού και τεχνητού, και με τις αποκλίσεις της να κατασκευάζει εκπλήξεις για τον θεατή. Οι δημιουργίες της οργανώνονται σε «οράματα» όπου το χάος και η τάξη, η απουσία φόρμας και οι παραστάσεις τέμνονται παράγοντας ως τελικό αποτέλεσμα τον δυναμισμό.
Βιβλιογραφία
- Betsky – Aaron - The Complete Work – {Rezzoli international publication, New York , 2000
- Hadid - Zaha M - Interview with Levine, Richard and Fernando Marquez {El Croquis, Cecilia, 1998
- Hadid - Zaha M - Interview with Yoshio Futagawa – {Global Architecture, 1995
- Pritzker Architecture prize citations – {The Hyatt Foundation, Los Angles, 2004
- Hadid - Zaha M El Croquis,{ Cecilia, 1998
- Furman Andrew, The Walkability of Architecture:Conceptual Diagrams of Circulation in the Work of Zaha Hadid, (Ryerson University Publications,Canada, 2012
- Κούρκουλας Ανδρέας,From modern Guggenheim to contemporary MAXXI,{Πανεπιστημιακές Εκδόσεις,Αθήνα,2010
Παραπομπές
- gt.
- RKDartists. rkd
.nl . Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2017./explore /artists /228250 - «Zaha Hadid». (Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00082298. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
- (Αγγλικά) SNAC. w6sn0d0g. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- www
.nytimes . Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016..com /2016 /04 /01 /arts /design /zaha-hadid-architect-dies .html - data
.bnf ..fr /ark: /12148 /cb12151021v - Artnet. zaha-hadid.
- www
.bbc ..co .uk /news /entertainment-arts-35936768 - nyti
.ms . Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016./22S2VgZ - «建築家ザハ・ハディドさん死去 新国立の旧計画デザイン». (Ιαπωνικά) Asahi Shimbun Company. 1 Απριλίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2017.
- www
.bbc ..com /news /entertainment-arts-35936768 - music
.youtube . Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016..com /watch?v=VRjHr-5jt2s&list=RDAMVMVRjHr-5jt2s - «建築家ザハ・ハディドさん死去 新国立の旧計画デザイン». (Ιαπωνικά) Asahi Shimbun Company. 1 Απριλίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2017.
- YouTube video. VRjHr-5jt2s.
- www
.nytimes ..com /2008 /12 /23 /arts /design /23arts-CHANELPAVILI _BRF .html - (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 6953. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2019.
- Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf . Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015..fr /ark: /12148 /cb12151021v - The architect : women in contemporary architecture. ISBN-13 978-0-8230-1652-5. ISBN-10 0-8230-1652-8.
- 202. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2019.
- «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Zaha-Hadid.
- Esther Doornbusch: (Ολλανδικά) hedendaagsesieraden.nl. 2016. hedendaagsesieraden
.nl . Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2020./2019 /06 /08 /zaha-hadid / - The Fine Art Archive. cs
.isabart . Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021..org /person /56240 - Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2019.
- www
.zaha-hadid ..com /architecture /lilium-tower / - www
.dezeen ..com /2018 /04 /12 /zaha-hadid-architecture-vladislav-doronin-capital-hill-residence-moscow-russia / - www
.architecturaldigest ..com /story /zaha-hadid-only-private-residential-home-now-completed - www
.curbed ..com /2018 /4 /13 /17234648 /zaha-hadid-capital-hill-residence-vladislav-doronin - Michael Kimmelman: «Zaha Hadid, Groundbreaking Architect, Dies at 65». Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016.
- nyti
.ms . Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016./22S2VgZ - www
.praemiumimperiale . Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2022..org /en /laureate-en /laureates-en - www
.lemonde . Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2017..fr /architecture /article /2015 /09 /24 /zaha-hadid-devient-la-premiere-femme-a-recevoir-la-medaille-d-or-royale-pour-l-architecture _4770168 _1809550 .html - culturebox
.francetvinfo . Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2017..fr /arts /architecture /londres-zaha-hadid-recoit-la-medaille-d-or-royale-d-architecture-228059 - http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_07/03/2010_392949 Αρχειοθετήθηκε 2012-02-03 στο Wayback Machine. "Ο Ηλίας Ζέγγελης ήταν από τους αγαπημένους της καθηγητές στο Architectural Association του Λονδίνου, την περίφημη ΑΑ, και η ίδια αισθάνεται ευγνωμοσύνη για την καλή της τύχη. Στην Ελλάδα, το όνομα της Χαντίντ είναι πολύ πιο γνωστό από αυτό του αγαπημένου της καθηγητή. Οπως και του Ρεμ Κούλχαας, άλλου διάσημου φοιτητή του, με τον οποίο πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του ΟΜΑ (Office for Metropolitan Architecture)." - Καθημερινή, 7 Μαρτίου 2010
- Furman Andrew, M. Arch, The Walkability of Architecture:Conceptual Diagrams of Circulation in theWork of Zaha Hadid,
- Μια συγκεκριμένη τάση της αγγλοσαξονικής αρχιτεκτονικής, η οποία πρεσβεύει ότι τα κτήρια πρέπει να κατασκευάζονται σε αρμονία με τους κατοίκους τους και με το περιβάλλον, και όχι με αυστηρά σχεδιαστικούς περιορισμούς. Δημιουργός της ιδέας αυτής ήταν ο μεγάλος Αμερικανός αρχιτέκτονας Φρανκ Λόιντ Ράιτ. H «οργανική αρχιτεκτονική» είχε δώσει με αυτόν τα πρώτα της δείγματα: φυσικά υλικά, άμεσα συσχετισμένα με την εκάστοτε περιοχή, φεγγίτες και τοίχοι με πολλά παράθυρα για να αγκαλιάζεται το φυσικό περιβάλλον, κτηριακή διάταξη που απλωνόταν σαν ρίζες δέντρου προς διαφορετικές κατευθύνσεις και (ασφυκτική) ενότητα του κτιρίου με την επίπλωση, που σχεδίαζε εξ ολοκλήρου ο Ράιτ. Στο ομότιτλο βιβλίο του «Οργανική Αρχιτεκτονική», το 1939, γράφει : Ένα κτήριο δεν πρέπει να χτίζεται πάνω σε έναν λόφο, αλλά να αποτελεί μέρος του. Τα όρια, επίσης, ανάμεσα στο κτίσμα και τον κήπο πρέπει να είναι ασαφή. Τόνιζε, έτσι, την αναγκαιότητα μιας αρμονικής ένταξης της αρχιτεκτονικής στο φυσικό περιβάλλον. Η θεωρία του, όμως, επεκτεινόταν ακόμα περισσότερο, υποστηρίζοντας ότι η μορφή των κτηρίων πρέπει να εμπνέεται από τον κόσμο της φύσης. Το έργο του που είναι η απόλυτη εφαρμογή της θεωρίας του είναι το μουσείο Guggenheim, το οποίο είναι εμπνευσμένο από ένα κοχύλι. (Frank Lloyd Wright- Recollections By those who knew him, Edgar Tafel, Dover publications. INC, 1993. (σ. 25,28,47,235-253))
- Στην αριστοτελική φυσική φιλοσοφία ο όρος ΚΙΝΗΣΗ σημαίνει κάτι πολύ γενικότερο από τον συνώνυμο όρο της Φυσικής. Έχει τη σημασία μιας διεργασίας αλλαγής. ΚΙΝΗΣΗ είναι κάθε μετάβαση από τη ΜΟΡΦΗ στην ΥΛΗ . Υπό την ίδια έννοια η ΚΙΝΗΣΗ εκδηλώνεται με τέσσερις τρόπους. Έχουμε με άλλα λόγια τέσσερα είδη κίνησης: 1. ΚΙΝΗΣΗ που προκαλεί αλλαγή της θέσης. 2. ΚΙΝΗΣΗ που επιφέρει αυξήσεις κάποιας ποσότητας 3. ΚΙΝΗΣΗ που προκαλεί τη φθορά και 4. ΚΙΝΗΣΗ που επιφέρει αλλαγές σε ποιότητα
- Από διάλεξη του Σόλωνα Ξενόπουλου, Αρχιτέκτονα Καθηγητή της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- www.zaha-hadid.com - Επίσημος ιστότοπος
|