Ενα γεγονός μπορεί κανείς να το δει από πολλές «γωνιές». Συνήθως οι άνθρωποι επιλέγουν αυτήν που τους δικαιώνει, τους επιβεβαιώνει, τους καθησυχάζει, τους βοηθά να κρατήσουν ζωντανούς τους μύθους τους και τους διευκολύνει να εξαλείψουν όσους θεωρούν... εχθρούς. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα έρχεται από τη Βραζιλία.
Οι εκλογές στη χώρα του καφέ ανέδειξαν νικητή τον Λούλα. Η ετυμηγορία της πλειοψηφίας ήταν ότι το βραζιλιάνικο αντίγραφο του Τραμπ, ο Μπολσονάρο, πρέπει να απομακρυνθεί από το Παλάσιου ντου Πλανάλτου και να αντικατασταθεί από τον Λούλα. Τέλος καλό, όλα καλά. Μια νίκη που θα κάνει τους υποστηρικτές του νικητή να αισθανθούν καλύτεροι από τους υποστηρικτές του ηττημένου. Μια στάση που σύμφωνα με τη Φραντσέσκα Μελάντρι, συγγραφέα του μυθιστορήματος «Σωστό αίμα», συνδέεται με το γεγονός ότι δεν αντιμετωπίζουμε τους «άλλους» ως ανθρώπους «με πολιτικές ιδέες διαφορετικές» αλλά ως άτομα «που αξίζουν τον χλευασμό και την περιφρόνηση».
Η αλήθεια είναι ότι η «επιλεκτική θέαση» συρρικνώνει την πραγματικότητα τόσο, ώστε να ερμηνεύεται με την... αντίθεση. Και μπορεί ο Ηράκλειτος και οι Πυθαγόρειοι στις φιλοσοφικές προσεγγίσεις τους να χρησιμοποίησαν την εναντίωση, αλλά σήμερα στον πολύπλοκο και δυσνόητο κόσμο η αντιθετική ερμηνεία της πραγματικότητας πολλές φορές καταλήγει να λειτουργεί ως παραμορφωτικός καθρέφτης. Η Ιστορία έχει δείξει ότι το να αγνοούμε ό,τι δεν μας ταιριάζει, πολλές φορές έχει ολέθριες επιπτώσεις. Ας επιστρέψουμε στη Βραζιλία και στην επικράτηση του Λούλα. Τι επιλέξαμε να μη βλέπουμε;
Οτι το 49,1% των Βραζιλιάνων: δεν θεώρησε καταστροφική την παράδοση του Αμαζονίου στις πολυεθνικές, δεν αποδοκίμασε τη στάση που τήρησε ο Μπολσονάρο στη διαχείριση της πανδημίας, δεν διαφώνησε με τις πολιτικές του για το κλίμα, δεν απέρριψε τις περικοπές στο Sistema Único de Saúde (ενιαίο σύστημα δημόσιας υγείας) που καλύπτει περισσότερους από 163 εκατομμύρια Βραζιλιάνους, δεν...
Στην πολιτική, η «επιλεκτική θέαση» έχει και άλλες επιπτώσεις. Μία από αυτές είναι ότι δεν βοηθά τις... αθροίσεις. Το 49,1% των Βραζιλιάνων που επέλεξαν τον Μπολσονάρο αντιπροσωπεύει ένα ανεπιθύμητο αλλά πρακτικά αδιάφορο ποσοστό. Αν όμως σ' αυτό προστεθούν το 47% των Αμερικανών που εμπιστεύονται τον Τραμπ, το 41,5% των Γάλλων που ψήφισαν τη Λεπέν και τα ποσοστά των Ευρωπαίων που επέλεξαν ακροδεξιά κόμματα, τότε μπροστά μας αναδύεται μια απειλητική πραγματικότητα, η οποία ανατρέπει την αίσθηση εφησυχασμού που καλλιεργούν οι πολιτικές ελίτ για να εφαρμόζουν τις πολιτικές τους. Και μετά; Μια εκδοχή τού «μετά» μπορεί να την ανακαλύψει κανείς στις εφιαλτικές μυθοπλαστικές εικόνες του Philip Roth στη «Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής».
Η «επιλεκτική θέαση» επομένως «τυφλώνει», με συνέπεια οι άνθρωποι να μην αντιλαμβάνονται την εγγύτητα και το μέγεθος των απειλών. Και αν κάποιος δεν βλέπει το «φίδι» που κουλουριασμένο περιμένει να επιτεθεί, τότε δεν μπορεί να αντιληφθεί και να αξιολογήσει τις επιπτώσεις των πράξεων και των παραλείψεων των πολιτικών ελίτ. Αλλωστε, η επιλογή να διαλέγεις το δέντρο που σε βολεύει, αντί για το δάσος που σε τρομάζει, περιορίζει την ανθρώπινη κρίση στα στενά και προκαθορισμένα όρια του ατομικού οπτικού πεδίου.
«Μας ενδιαφέρει ο τρόπος που βλέπουν την πραγματικότητα οι Βραζιλιάνοι, οι Αμερικανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί;...», θα αναρωτηθούν κάποιοι. Και μας ενδιαφέρει και –το κυριότερο– μας επηρεάζει. Η σημερινή πραγματικότητα είναι εκρηκτική. Η ακρίβεια συνθλίβει. Εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες είναι όμηροι του χρέους. Οι εισπρακτικές εκβιάζουν και αρπάζουν. Μια επιχείρηση αναδιανομής πλούτου (πολύ ευρύτερη από αυτήν του Χρηματιστηρίου και των μνημονίων) βρίσκεται σε εξέλιξη. Ομως αυτό που τελικά θα καθορίσει το αύριο δεν είναι η πραγματικότητα αλλά η «γωνιά» από την οποία θα δούμε την ίδια, τους σκηνοθέτες της, τους πρωταγωνιστές της και τους κομπάρσους της. Από τη «γωνιά» θα εξαρτηθεί αν θα επιλέξουμε ερωτήσεις όπως:
■ Τι σημαίνει το εύρημα των δημοσκοπήσεων, ότι περίπου ένας στους τρεις ψηφοφόρους εξακολουθεί να εμπιστεύεται την κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη;
■ Η εμπιστοσύνη ταυτίζεται με την αποδοχή των υποκλοπών, του Πάτση ως κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού προτύπου, του κουκουλώματος των σκανδάλων;...
■ Μήπως η ερμηνεία της Μελάντρι για τον τρόπο που βλέπουμε όσους έχουν διαφορετική άποψη είναι σωστή;
■ Εχει ευθύνη η αντιπολίτευση που απέτυχε να αναδείξει τις επιπτώσεις των επιλογών της κυβέρνησης;
Η «γωνιά» θα κρίνει επίσης τις παραμέτρους που θέτει ο καθένας για να προσδιορίσει τις απαντήσεις και τον τρόπο αντίδρασης. Και εύλογα ανακύπτει το ερώτημα: Εχουμε το δικαίωμα να διαμορφώνουμε το μέλλον με «επιλεκτικές θεάσεις»;
* δημοσιογράφος, συγγραφέας
πηγη: https://www.efsyn.gr