Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το σκηνικό της ταραγμένης διεθνούς συγκυρίας σε μικρογραφία: κλιματική αλλαγή, Ουκρανικό, ενέργεια. Αυτά ξεχώρισαν στις παρεμβάσεις και τις πυκνές διμερείς επαφές των ηγετών, αντανακλώντας στην πολιτική ισχύ, τη βαρύτητα και το πρωτοβουλιακό περιεχόμενό τους.

Οι ανταποκρίσεις γύρω από το Κυπριακό δεν αντιστοιχούσαν σε πραγματικές ειδήσεις. Οι διμερείς επαφές του Κύπριου προέδρου Ν. Χριστοδουλίδη ήταν πιο περιορισμένες από ποτέ, χωρίς την παραμικρή προσοχή στα διεθνή ΜΜΕ. Οι προσδοκίες ότι θα υπήρχαν εξελίξεις διαψεύστηκαν, αφήνοντας ακόμα μια πικρή γεύση για τη σκληρή πραγματικότητα.

Τι προβληματίζει βαθιά για την κατάσταση; Πρώτον, η επιμονή Ερντογάν για δύο κράτη στην Κύπρο, την ίδια στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος χειρίζεται με τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη, μεθοδικά και παραγωγικά, τον πολιτικό διάλογο για τα Ελληνοτουρκικά. Δεύτερον, η αδυναμία Χριστοδουλίδη να σχεδιάσει το παραμικρό βήμα και να φέρει αποτέλεσμα. Τις «μηδέν εξελίξεις» συνόδευαν ανούσια ρεπορτάζ για εγχώρια κατανάλωση.

Τα γεγονότα, όμως, βοούν! Ο Ερντογάν ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη με γεμάτο χαρτοφύλακα και πολυδιάστατη διπλωματία (ΗΠΑ, Ισραήλ, αραβικές χώρες). Κατά τη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν (21/9) τα επόμενα βήματά τους που περιλαμβάνουν τη συζήτηση ΜΟΕ (Νοέμβριος) και τη σύνοδο κορυφής στη Θεσσαλονίκη (Δεκέμβριος): «Ως Τουρκία και Ελλάδα, πρέπει να μείνουμε μακριά από βήματα και δηλώσεις που θα βλάψουν το περιβάλλον εμπιστοσύνης. Πρέπει να λάβουμε μαζί βήματα σε αυτόν τον τομέα για να προχωρήσει με ασφάλεια η επικείμενη διαδικασία», δηλώνει ο Ερντογάν.

Κι όμως, στο Κυπριακό ο Ταγίπ Ερντογάν δεν κάνει… μισό χιλιοστό πίσω και επιμένει: «Οι φόρμουλες της ομοσπονδίας δεν είναι ρεαλιστικές και δεν θα λειτουργήσουν. Η αγνόηση αυτής της αλήθειας δεν είναι παρά επιβολή αδιεξόδου στο νησί…». Το επανέλαβε και από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης (20/9), καλώντας «τη διεθνή κοινότητα να αποδεχτεί και να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της ΤΔΒΚ (του ψευδοκράτους) και να δημιουργήσει (μαζί της) διπλωματικούς, πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς…».

Σε απάντηση ο Ν. Χριστοδουλίδης απηύθυνε τη δική του ομιλία στη Γ.Σ. λέγοντας: «Κύριε Ερντογάν, ας συνεργαστούμε καθοδηγούμενοι από ένα όραμα ειρήνης. Ας οικοδομήσουμε ένα λαμπρότερο μέλλον για τις χώρες μας μέσω του διαλόγου και του σεβασμού της διεθνούς νομιμότητας…». Ο Χριστοδουλίδης, δυστυχώς, μιλούσε –γενικά και αόριστα ως συνηθίζει– σε μια αίθουσα 600 θέσεων, μπροστά σε καμιά 35ριά άτομα, οι περισσότεροι από την ελλαδική και την κυπριακή αντιπροσωπεία. Ασχέτως του τι μετέδωσαν τα εγχώρια ΜΜΕ, δεν υπήρξε σχεδόν κανένα ενδιαφέρον από τις ξένες αντιπροσωπείες…

Χαμένοι στις εντυπώσεις

Ο Ερντογάν ακύρωσε τη συνάντησή του με τον Αντόνιο Γκουτέρες, ενώ ο Χριστοδουλίδης περιορίστηκε στην προγραμματισμένη (22/9) εθιμοτυπική συνάντηση με τον γενικό γραμματέα. Με μια στρεβλωμένη αντίληψη γύρω από τα γεγονότα, η κυπριακή διπλωματία άφηνε να διαρρεύσει για μέρες στα ΜΜΕ ότι ο Γκουτέρες ανέμενε τον Ερντογάν στη Νέα Υόρκη για να αποσπάσει τη συγκατάθεσή του για απεσταλμένο στο Κυπριακό. Σε μια πρόσθετη παραποίηση, ο Χριστοδουλίδης συνόδευε τις λίγες δικές του επιμέρους συναντήσεις στο περιθώριο της Γ.Σ. με ανακοινώσεις που απέδιδαν σε κάθε συνομιλητή του εγκωμιαστικά σχόλια για τη δική του θετική στάση (Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Σαρλ Μισέλ, Βικτόρια Νούλαν).

Τι πάει συνεχώς στραβά με τους χειρισμούς Χριστοδουλίδη; Τα γεγονότα στη Νέα Υόρκη δείχνουν ότι δεν υπάρχει τίποτε σχεδιασμένο και μελετημένο για το Κυπριακό. Ολα στηρίζονται σε εικασίες και αβάσιμες προσδοκίες. Η πιο σοβαρή αιτία είναι η αδυναμία της κυπριακής ηγεσίας να ανακτήσει διεθνώς την αξιοπιστία της και να μιλήσει με καθαρή γλώσσα για τα επίμαχα ζητήματα του Κυπριακού.

Το πρόβλημα φαντάζει διεθνώς χαοτικό, μια χαμένη και ξεχασμένη υπόθεση. Ο Ερντογάν αξιώνει «δύο κράτη», αλλά, δυστυχώς για την Κύπρο, πολλοί γνωρίζουν ότι ο πρώτος που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου ήταν η κυπριακή ηγεσία, ο Νίκος Αναστασιάδης, τότε αποχωρώντας από το Κραν Μοντανά. Ο ΟΗΕ καταγράφει συνεχή επιδείνωση στην Κύπρο και μια αλλοπρόσαλλη πολιτική από την ελληνοκυπριακή ηγεσία που θεωρεί ότι μπορεί να επαναλάβει ξανά τον εαυτό της: ατέρμονες διαπραγματεύσεις, ανέξοδες γενικότητες.

Η απαίτηση της τουρκικής διπλωματίας για συνομιλίες σε νέα βάση, την «κυριαρχική ισότητα», δεν έχει απαντηθεί πειστικά από τον Ν. Χριστοδουλίδη. Παραμονές της μετάβασής του στη Νέα Υόρκη, ο Κύπριος πρόεδρος έδωσε συνέντευξη σε τουρκοκυπριακό μέσο (16/9, Genc TV), ανοίγοντας ξανά το κεφάλαιο «πολιτική ισότητα». Ζήτησε «τελετουργικό πρόεδρο και εκτελεστικό πρωθυπουργό», μια φόρμουλα που απορρίφθηκε και εγκαταλείφθηκε επανειλημμένα σε εξαντλητικές διαπραγματεύσεις από την εποχή του Γλαύκου Κληρίδη πριν από 25 χρόνια! Ο Χριστοδουλίδης απορρίπτει τη συμφωνία για εκ περιτροπής προεδρία, μία τουρκοκυπριακή ψήφος και διασταυρούμενη ψήφος, μια κρίσιμη σύγκλιση για στρατηγική συμφωνία. Από πού θα… πιαστεί ο ΟΗΕ για να αναζητήσει κοινό έδαφος και να ορίσει απεσταλμένο;

Περαιτέρω ο ΟΗΕ έχει διαμηνύσει στον Χριστοδουλίδη ότι χρειάζεται πρώτος να κάνει κινήσεις για αλλαγή του κλίματος στο νησί. Το ζήτησε και η Ε.Ε., προβάλλοντας την ανάγκη για πιο συμπεριληπτική πολιτική της Λευκωσίας έναντι των Τουρκοκυπρίων. Η κυπριακή κυβέρνηση επεξεργάστηκε μια δέσμη μονομερών μέτρων, αλλά ο Χριστοδουλίδης τίποτε δεν ανακοίνωσε, εντείνοντας την εικόνα ότι «λέει πολλά, αλλά πράττει λίγα…».

Κυπριακό στη μέγκενη

Η επιμονή Ερντογάν σε άτεγκτες θέσεις «δύο κρατών» προκύπτει, όμως, και από τη μετατροπή του σε «γεωπολιτικό» πρόβλημα για την Τουρκία, με νέα μέτωπα αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση της Κύπρου. Ο Τούρκος πρόεδρος, στην τελευταία προεδρική θητεία του, κινείται στρατηγικά προς τη Δύση, θέτει απαιτήσεις και ζητά ανταλλάγματα. Στο ΝΑΤΟ καθόρισε τους όρους ένταξης της Σουηδίας, στις ΗΠΑ το πλαίσιο για την αναβάθμιση στρατιωτικού εξοπλισμού. Την ίδια διπλωματία εφαρμόζει ο Ερντογάν έναντι της Ε.Ε. στην παρασκηνιακή διαπραγμάτευση για την αναθέρμανση των Ευρωτουρκικών: ενισχυμένη τελωνειακή ένωση, βίζα, άνοιγμα διαπραγματευτικών κεφαλαίων.

Σε αντίθεση με τα Ελληνοτουρκικά, το Κυπριακό έγινε, έτσι, ο πιο αδύναμος κρίκος στην εξίσωση. Ο Χριστοδουλίδης χαιρέτισε το περιεχόμενο πρόσφατου ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θέλει να «κόψει» τον δρόμο της πλήρους ένταξης στην Τουρκία. Πατώντας σε δύο βάρκες, όμως, δεν πρόσεξε την αντίδραση Ερντογάν (16/9): «Αυτήν την περίοδο, που η Ευρώπη κινείται με στόχο την απομάκρυνση από την Τουρκία, εμείς θα κάνουμε τις δικές μας εκτιμήσεις σε σχέση με αυτές τις εξελίξεις. Αφού τα δούμε όλα αυτά μπορεί και να χωρίσουν οι δρόμοι μας με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αν αυτό κριθεί απαραίτητο…».

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου