Στις 22 Μαΐου ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν πήγε στο Πορτ Μόρεσμπι, πρωτεύουσα της Παπούα-Νέα Γουινέα. Εκεί υπέγραψε αμυντική συμφωνία με τον Πρόεδρο της χώρας Τζέιμς Μαράπε, αντικαθιστώντας τον Τζο Μπάιντεν που αναγκάστηκε να μείνει στο «σπίτι», διότι στο «σπίτι» η σκεπή έχει πάρει φωτιά από την κρίση του χρέους.
Οι ΗΠΑ δεν ανακάλυψαν τώρα την ύπαρξη της νησιωτικής χώρας· οι δυο τους έχουν μακρά κοινή παράδοση που οφείλεται κατά κύριο λόγο στο κρίκετ. Απλώς τώρα οι Αμερικανοί ανακάλυψαν κάτι άλλο: ότι για να μπορέσουν να εδραιώσουν την παρουσία τους στην περιοχή του Ινδοειρηνικού θα πρέπει να κάνουν εντατικά μαθήματα Γεωγραφίας και της πάρα πολύ ιδιαίτερης γεωπολιτικής κατάστασης μιας περιοχής που απαρτίζεται από δεκάδες κράτη, τα περισσότερα σχεδόν αόρατα με γυμνό μάτι στον παγκόσμιο χάρτη. Η Παπούα-Νέα Γουινέα δεν είναι ακριβώς αόρατη, καταλαμβάνει το δεξί μισό του τεράστιου νησιού της Παπούα· το άλλο μισό ανήκει στην Ινδονησία. Με έκταση 462,840 τ.χλμ. και μόλις 8.935.000 κατοίκους, είναι μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες στον κόσμο. Και μέχρι πρότινος από τις πιο ασήμαντες στα διεθνή πράγματα.
Τώρα, όμως, τα πράγματα αλλάζουν, και μάλιστα ταχύτατα. Μετά τις επικές αποτυχίες τους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν και την αδυναμία τους να πάρουν τον έλεγχο της κατάστασης στη Συρία, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη Μέση Ανατολή στη μοίρα της (ή στους Ρώσους και στους Κινέζους) και να στρέψουν το βλέμμα σε μια περιοχή του κόσμου που πιθανότατα θα είναι το επόμενο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής. Έτσι, τους τελευταίους μήνες έχουν επιδοθεί σε ένα σπριντ συμφωνιών με τις χώρες της ευρύτερης περιοχής του Ινδοειρηνικού, ανανεώνοντας τους δεσμούς τους με τις Φιλιππίνες, διευρύνοντας τη συνεργασία τους με την Αυστραλία και τώρα στρέφοντας το βλέμμα στις «δευτερεύουσες» χώρες της περιοχής, που μόνο δευτερεύουσες δεν αποδεικνύονται. Κι αυτό διότι οι ίδιες πρέπει να «ζυγίσουν» πολύ προσεκτικά τα πιθανά οφέλη και απώλειες από το πιεστικό φλερτ των ΗΠΑ, με δεδομένο ότι λίγο παραπάνω από αυτές βρίσκεται ο μεγάλος γίγαντας της περιοχής, η Κίνα.
Η συμφωνία των ΗΠΑ με την Παπούα-Νέα Γουινέα περιλαμβάνει στοχευμένη οικονομική στήριξη, προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και βοήθεια για την αντιμετώπιση καταστροφών, καθώς και μια διευρυμένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ την επόμενη δεκαετία. Η Παπούα-Νέα Γουινέα είναι μια περίπτωση πολύ χαρακτηριστική της κατάστασης που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή. Έχει πολύ στενές εμπορικές σχέσεις με την Κίνα, αλλά προσπαθεί να βάλει τις εσωτερικές της προτεραιότητες πάνω από τον ανταγωνισμό των «μεγάλων δυνάμεων». Κι αυτό εκφράζεται στα λόγια του Τζέιμς Μαράπε, ο οποίος επιμένει ότι η αμυντική συμφωνία με τις ΗΠΑ είναι απλώς η ανανέωση ενός προηγούμενου αμυντικού συμφώνου και πως η χώρα του δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιηθεί ως βάση των Αμερικανών σε μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. «Έχουμε μια υγιή σχέση με την κινεζική κυβέρνηση και είναι ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος» είπε ο Μαράπε κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Μπλίνκεν.
Οι υπόλοιπες 13 χώρες που απαρτίζουν το Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού Ωκεανού, όπως το Νιούε, η Νήσος Κουκ, το Τουβαλού ή η Σαμόα, φαίνεται ότι συμμερίζονται απόλυτα τις απόψεις του. Οι ηγέτες τους βρέθηκαν, επίσης, στο Πορτ Μόρεσμπι για να συναντηθούν και να ανταλλάξουν απόψεις με τον Μπλίνκεν και να διερευνήσουν -κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ- την πιθανή σύσφιξη των σχέσεών τους. Ο στόχος των ΗΠΑ είναι ξεκάθαρος και έχει εκφραστεί ανοιχτά από τον Μπάιντεν: να αποτραπεί αυτό που ο ίδιος ονόμασε «οικονομικό στραγγαλισμό» της περιοχής από την Κίνα. Παρέλειψε το «στρατιωτικός στραγγαλισμός», αλλά τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται.
Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν από τις Φιλιππίνες. Οι μεταξύ τους σχέσεις δεν είχαν περάσει και τόσο ανθηρές μέρες κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ροντρίγκο Ντουτέρτε, αλλά ο Διακανονισμός Ενισχυμένης Αμυντικής Συνεργασίας (ECDA) αποκαταστάθηκε υπό τον Πρόεδρο Φέρντιναντ Μάρκος τζούνιορ και επιτρέπει ξανά στις ΗΠΑ να εγκαθιστούν στρατεύματα σε συγκεκριμένες στρατιωτικές βάσεις στη χώρα. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα ήταν δεδομένο ότι δεν θα αποτελούσαν μεγάλο πρόβλημα και όντως συμφώνησαν εύκολα να επενδύσουν περισσότερα στην ανάπτυξη των στρατιωτικών τους δυνάμεων. Τέλος, η Quad, η ομάδα συνεργασίας στον τομέα της άμυνας, της οικονομίας και της πολιτικής που αποτελείται από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, την Ιαπωνία και την Ινδία, είναι τον τελευταίο καιρό σε πολύ καλό σημείο. Γενικά, οι πρόσφατες προσπάθειες των ΗΠΑ να αναδειχθούν σε κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή, μέσω συνεργασιών με χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, έχουν αποφέρει καλά αποτελέσματα. Όμως πολλές χώρες της περιοχής δεν βλέπουν τη στενότερη συνεργασία με τις ΗΠΑ ως συμφέρουσα για τις ίδιες. Η διστακτικότητά τους πηγάζει ταυτόχρονα από δύο παράγοντες: την επιθετικότητα του Πεκίνου αλλά και τα «δώρα» που κομίζουν οι ΗΠΑ. Και, βέβαια, με το ιστορικό της Αμερικής στην περιοχή. Φρικιαστικοί πόλεμοι, αποικιοκρατία, περιβαλλοντικές καταστροφές και «κρυφή» ανάμειξη στην εσωτερική πολιτική είναι η κληρονομιά της αμερικανικής πολιτικής, το στίγμα της οποίας δεν έχει ξεθωριάσει ακόμη από την Ινδοκίνα, για παράδειγμα.
Οι απρόθυμοι και οι κατ’ ανάγκην σύμμαχοι
Οσο και αν η Ιστορία καταγράφει εχθρικά αισθήματα μεταξύ Ιαπωνίας και Κορέας, ο παράγοντας Κίνα-Ταϊβάν τις ωθεί να παραμένουν υπό αμερικανικό έλεγχο. Βελτιώνεται για τις ΗΠΑ η κατάσταση στις Φιλιππίνες με την επιστροφή των Μάρκος
Η μεγάλη αλήθεια είναι ότι κανείς στη Νοτιοανατολική Ασία δεν συμπαθεί τους Αμερικανούς και ακόμη και με τους παραδοσιακούς τους συμμάχους στην περιοχή οι σχέσεις των ΗΠΑ είναι περίπλοκες. Το γεγονός ότι έχουν στρατιωτικές βάσεις στην Ιαπωνία προκύπτει από την ήττα της δεύτερης στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη συνεπακόλουθη ταπεινωτική συνθήκη ειρήνης που υπέγραψε. Σήμερα οι ΗΠΑ εξακολουθούν να παίζουν τον ρόλο του εγγυητή της ασφάλειας της χώρας, αν και η Ιαπωνία εξοπλίζεται σαν να μην υπάρχει αύριο, που μπορεί και να μην υπάρχει, εάν η περιοχή περιέλθει σε γενικευμένη ανάφλεξη.
Η Νότια Κορέα αναγκάστηκε να δεχτεί τις ΗΠΑ ως προστάτιδα δύναμη μετά το τέλος του Πολέμου της Κορέας, για τον οποίον ευθύνονται εν πολλοίς οι Αμερικανοί, χωρίζοντας τη χώρα στα δύο και δημιουργώντας την από βορρά απειλή. Το Αμοιβαίο Αμυντικό Σύμφωνο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στη Ν. Κορέα υπογράφηκε το 1953. Και η Ν. Κορέα, όπως η Ιαπωνία, σήμερα έχει υπολογίσιμη δική της αμυντική δύναμη και ένα τεράστιο ερώτημα είναι τι θα συνέβαινε αν συνεργαζόταν στενά και στον αμυντικό τομέα με την Ιαπωνία. Παρότι οι δύο χώρες έχουν έρθει πιο κοντά, καθώς αντιμετωπίζουν κοινές απειλές, την Κίνα και τη Β. Κορέα, υπάρχει τεράστια δυσπιστία ακόμη ανάμεσά τους λόγω της εισβολής της Ιαπωνίας στην Κορεατική Χερσόνησο στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι Κορεάτες μισούν τους Ιάπωνες εξίσου με τους Κινέζους και δεν έχουν άδικο, ιστορικά τουλάχιστον. Φυσικά, οι ΗΠΑ θα ήθελαν να δουν τις δύο χώρες να συνεργάζονται, αν όχι να ενωθούν, αν αυτό ήταν δυνατόν, καθώς αυτό θα καθιστούσε τη δική τους δουλειά στην περιοχή πολύ πιο άκοπη και την κυριαρχία τους πολύ πιο δεδομένη. Η προσέγγιση των δύο επιταχύνεται υπό την απειλή μιας στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ταϊβάν, η οποία φαίνεται όλο και πιο πιθανή. Και γενικά οι Ιάπωνες τρέμουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καθώς οι αναλυτές εκτιμούν ότι εάν συμβεί, και με δεδομένη την αυξημένη αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ιαπωνία, οι Κινέζοι μάλλον θα της επιτεθούν. Όσο, λοιπόν, υπάρχουν αυτά τα δεδομένα Κορέα και Ιαπωνία θα παραμείνουν υπό αμερικανικό έλεγχο.
Στις Φιλιππίνες οι ΗΠΑ τα βγήκαν πιο σκούρα, καθώς ο προκάτοχος του Μάρκος ήταν φιλοκινέζος και δεν το έκρυβε καθόλου, ενώ η χώρα έχει και πάρα πολύ πικρή εμπειρία από το παρελθόν της υπό αμερικανική κατοχή. Με τον Μάρκος τα πράγματα δείχνουν να πηγαίνουν κάπως καλύτερα, αλλά μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία στη μικροσκοπική Σιγκαπούρη παρά σε όλες τις Φιλιππίνες. Σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας έχουν υπογράψει και με την Ταϊλάνδη. Για όλες αυτές τις χώρες, παρ’ όλα αυτά, κυρίαρχο δόγμα παραμένει εκείνο της «μη ευθυγράμμισης» με κάποια από τις μεγάλες δυνάμεις. Η μη ευθυγράμμιση για όλες αυτές τις χώρες δεν είναι πλέον ιδεολογικό ζήτημα, όπως αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου με τα κινήματα των Αδεσμεύτων, αλλά ξεκάθαρα ζήτημα επιβίωσης.
Από τα Νησιά του Σολομώντα ως τα Φίτζι η μάχη ΗΠΑ-Κίνας
Κάπου εδώ τελειώνουν τα λίγο περίπλοκα και αρχίζουν τα πολύ περίπλοκα. Από τις 14 χώρες του Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού μόνο τρεις έχουν ένοπλες δυνάμεις: η Παπούα-Νέα Γουινέα, τα νησιά Φίτζι και η Τόνγκα. Στο Πεντάγωνο και στην υπηρεσία του που ασχολείται με την περιοχή, την INDOPACOM, ξύνουν τα κεφάλια τους: Πώς ακριβώς να συμμαχήσεις στρατιωτικά με χώρες που δεν έχουν καν στρατό; Η προφανής απάντηση είναι «να τους δώσεις αυτό που δεν έχουν». Οι ΗΠΑ προσφέρουν στα νησιωτικά κράτη ένα είδος «αστυνόμευσης» για μη στρατιωτικά ζητήματα: την προστασία των χωρικών τους υδάτων από τη λαθραλιεία, για παράδειγμα, από το αμερικανικό Ναυτικό φυσικά. Ή την υπόσχεση ότι θα τους παρέχουν άμεση ανακούφιση στις επερχόμενες φυσικές καταστροφές, όταν θ’ αρχίσουν να βυθίζονται, δηλαδή, στον πάτο του Ειρηνικού από την κλιματική κρίση που οι ίδιες οι ΗΠΑ όχι απλώς συνδημιούργησαν, αλλά και συνεχίζουν να τροφοδοτούν.
Τα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού, από την πλευρά τους, βλέπουν μια χρυσή ευκαιρία. Τώρα που είναι «περιζήτητα», ακροβατούν ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα, προσπαθώντας να κερδίσουν ό,τι περισσότερο μπορούν. Και ζυγίζουν τα δεδομένα. Η πρόσφατη εμπειρία των Νήσων του Σολομώντα με την Κίνα ήταν απόλυτα καταστροφική. Το δάνειο 66 εκατ. δολαρίων που πήρε το νησιωτικό κράτος από την Κίνα έναντι της χορήγησης άδειας ανέγερσης 161 τηλεπικοινωνιακών πύργων από την Huawei ανέβασε σε μια νύχτα το εθνικό χρέος από το 15% στο 30% του ΑΕΠ. Το 2022 τα Νησιά του Σολομώντα είχαν υπογράψει -μάλλον εκβιαστικά- και αμοιβαίο σύμφωνο άμυνας με την Κίνα, προς απόλυτη φρίκη του δυτικού κόσμου και ειδικότερα των Αυστραλών που τα έχουν σε απόσταση αναπνοής και φοβούνται την εγκατάσταση εκεί κινεζικών στρατευμάτων, κάτι διόλου απίθανο να συμβεί. Καθώς οι σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό, τουλάχιστον στη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο εποχή, οι ΗΠΑ παλεύουν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους σε μια περιοχή του κόσμου την οποία είχαν παραμελήσει για χρόνια, εκτός από τις περιόδους που τη βομβάρδιζαν με ναπάλμ, τη χειραγωγούσαν πολιτικά ή την εξόντωναν οικονομικά και περιβαλλοντικά. Στην πραγματικότητα, για τις χώρες της περιοχής οι Αμερικανοί δεν διαφέρουν πολύ από τους Κινέζους. Και οι δύο τις φοβίζουν εξίσου.
Εμπεριέχει κάποια ιστορική δικαίωση να βλέπεις τους κακοποιητικούς γίγαντες να παρακαλάνε τους κακοποιημένους νάνους. Αυτή η συνθήκη δεν θα κρατήσει πολύ, αυτό είναι βέβαιο. Το μόνο ερώτημα είναι πώς θα τελειώσει.
πηγη: https://www.avgi.gr