Στην ιστορία της Κολομβίας, η Κυριακή της 7η Αυγούστου θα πρέπει να αποτελέσει ορόσημο. Για πρώτη φορά, ένας αριστερός πρόεδρος ανέλαβε καθήκοντα σε μια χώρα που εδώ και πολύ καιρό λειτουργούσε ως προπύργιο της Δεξιάς, ενώ ιστορικά βρισκόταν κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο πρώην αντάρτης Γκουστάβο Πέτρο, κάποτε δήμαρχος της Μπογκοτά, εξελέγη στο δεύτερο γύρο των εκλογών στις 19 Ιουνίου. Θα επικουρείται από την εξαιρετικά δημοφιλή Φράνσια Μάρκες, μία γυναίκα αφρικανικής καταγωγής. Ακόμη μία πρωτιά. «Καλώς ήρθατε στην ελπίδα», είχε δηλώσει ο υποψήφιος κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, σαν να χαιρετούσε την είσοδο της χώρας του σε μια νέα εποχή.

Ο θρίαμβος του Γκουστάβο Πέτρο και της Φράνσια Μάρκες στην Κολομβία είναι ο τελευταίος σε μια μακρά σειρά εκλογικών επιτυχιών για όλους τους προοδευτικούς στη Λατινική Αμερική, από τη νίκη του Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ στο Μεξικό το 2018 και μετά.

Όπως επισημαίνει η Liberation, εντός λίγων ετών, η Αργεντινή (2019), η Βολιβία (2020), το Περού (2021) η Ονδούρα (2021) και η Χιλή (2021) κυβερνώνται από ηγέτες που τοποθετούνται στην Αριστερά. Με έξι από τα επτά πιο πολυπληθέστερα κράτη της να κατατάσσονται στα αριστερά, η Λατινική Αμερική εμφανίζεται σήμερα πιο κόκκινη (ή ροζ) από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο. Αν και η Βραζιλία ακολουθήσει το ίδιο μοτίβο, θα φανεί στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου.

Έμπνευση και ολίσθημα

Ένα «ροζ κύμα», λοιπόν; Όπως επισημαίνει το γαλλικό μέσο, η κατάσταση είναι σύνθετη. Η φόρμουλα που χρησιμοποιήθηκε ήδη στις αρχές του 21ου αιώνα, όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα, ο Λούλα στη Βραζιλία, ο Έβο Μοράλες στη Βολιβία και η Μιτσέλ Μπατσελέ στη Χιλή, πρέπει να χρησιμοποιηθεί με χίλιες προφυλάξεις.

Καταρχάς, διότι οι αριστεροί που κυβερνούν τη Λατινική Αμερική αποτελούν ένα σύνθετο μπλοκ, ριζικά αντίθετων ρευμάτων. Δεν υπάρχει καμία ομοιότητα, πχ., μεταξύ της Χιλής του σοσιαλδημοκράτη Γκάμπριελ Μπόριτς και της Νικαράγουας του Ντανιέλ Ορτέγα, ο οποίος έγινε πρόεδρος για πρώτη φορά το 1979, μετά από ένα λαϊκό κίνημα εμπνευσμένο από το σοσιαλισμό, αλλά το καθεστώς του έχει σήμερα όλα τα στοιχεία μιας συντηρητικής δικτατορίας, που εγκλωβίζει τους αντιπάλους και διώκει τους δημοσιογράφους.

Η Κούβα, όπου το ίδιο το Σύνταγμα εγγυάται τον ηγετικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος, και η Βενεζουέλα του Νικολάς Μαδούρο, που ευθύνεται για ένα αυταρχικό ολίσθημα, είναι, επίσης, ξεχωριστά κράτη. Επίσης, στο Περού, ο νέος πρόεδρος Πέδρο Καστίγιο έχει υπερσυντηρητικές κοινωνικές θέσεις, τασσόμενος κατά του δικαιώματος των αμβλώσεων και υπέρ της επιστροφής της θανατικής ποινής.

Η νέα γενιά προοδευτικών ηγετών, όπως ο Γκάμπριελ Μπόριτς και ο Γκουστάβο Πέτρο, προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από αυτούς τους γείτονες. Ο εκλεγμένος πρόεδρος της Κολομβίας, πχ., καταδικάζει τακτικά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττουν η Νικαράγουα και η Βενεζουέλα, με τις οποίες, ωστόσο, αποφάσισε να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις – οι δύο χώρες μοιράζονται σύνορα μήκους άνω των 2.000 χιλιομέτρων. Το χάσμα είναι λιγότερο σαφές όσον αφορά στους εκπροσώπους της «παλιάς Αριστεράς» της Λατινικής Αμερικής, όπως ο Λουίς Άρσε, ο οποίος αποτελεί συνέχεια του Έβο Μοράλες στη Βολιβία, και ενδεχομένως ο Λούλα.

Πέρα από αυτές τις ιδεολογικές διαφορές, το «ροζ κύμα» φαίνεται να πηγάζει περισσότερο από ένα κίνημα «απεμπλοκής» παρά από μια βαθιά φιλοδοξία των λαών για αριστερές πολιτικές. Εκτελεστικός διευθυντής του Πολιτικού Παρατηρητηρίου της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής («Opalc»), ο Γκασπάρ Εστράδα παρατηρεί μία δυσαρέσκεια ως προς τις οικονομικές πολιτικές ελίτ, η οποία ενισχύθηκε από την πανδημία του κορωναϊού, που ανέδειξε τις δυσκολίες πολλών χωρών και επιδείνωσε τη φτώχεια και τις ανισότητες.

Σε αυτό το πλαίσιο, προσθέτει, «η ρητορική για κοινωνική προστασία της Αριστεράς ήταν έντονη». Στην πραγματικότητα, στη Χιλή όπως και στην Κολομβία, η Αριστερά ήρθε στην εξουσία μετά από μεγάλα κοινωνικά κινήματα που προκλήθηκαν, στη μία περίπτωση, από την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων του μετρό και, στην άλλη, από μία αύξηση φόρου για τη χρηματοδότηση της μάχης κατά του κορωναϊού.

Οι ψηφοφόροι που «ψηφίζουν για το στομάχι»

Αλλά ακόμη και αυτή η δυναμική είναι «εύθραυστη», σύμφωνα με το διευθυντή του Παρατηρητηρίου της Λατινικής Αμερικής του Ιδρύματος Jean-Jaurès και επισκέπτη ερευνητή στο Ινστιτούτο Έρευνας και Καινοτομίας «Iris», Jean-Jacques Kourliandsky, ο οποίος υπογραμμίζει την «αστάθεια» των ψηφοφόρων που «ψηφίζουν για το στομάχι» και «απαιτούν άμεσες αλλαγές».

Σε πολλά κράτη, η απουσία κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας για την εκτελεστική εξουσία αντικατοπτρίζει, επίσης, την αδυναμία της πολιτικής βάσης των ηγετών, όπως στο Περού, όπου ο Πέδρο Καστίγιο οφείλει την επιτυχία του εν μέρει στην απόρριψη του Κέικο Φουχιμόρι, που κατηγορείται για διαφθορά. Ως προάγγελος της «κίνησης εκκρεμούς», το οποίο περιγράφει ο Jean-Jacques Kourliandsky, ο Πρόεδρος της Αργεντινής, Αλμπέρτο Φερνάντες, έχασε την πλειοψηφία στη Γερουσία κατά τις ενδιάμεσες εκλογές το Νοέμβριο, γεγονός που διαβρώνει σημαντικά την ικανότητά του για μεταρρυθμίσεις.

Ωστόσο, οι Δημοκρατικοί αριστεροί της Λατινικής Αμερικής παρατηρούν πως το πρόγραμμά τους για κοινωνική δικαιοσύνη και καταπολέμηση των ανισοτήτων έχει απήχηση. Αλλά όλα αυτά έχουν πιο περιορισμένο περιθώριο ελιγμών από ό,τι την εποχή του πρώτου «ροζ κύματος», όταν οι ηγέτες εκμεταλλεύτηκαν την έκρηξη στην τιμή των πρώτων υλών, για να χρηματοδοτήσουν τις αναδιανεμητικές πολιτικές τους, χωρίς να πραγματοποιήσουν σημαντικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Και οι φιλοδοξίες τους είναι χαμηλότερες.

Στην Κολομβία, ο Γκουστάβο Πέτρο ένωσε τις δυνάμεις του με κεντρώους, για να αποκτήσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ενώ ο Χιλιανός Γκάμπριελ Μπόρικ εμπιστεύτηκε το Υπουργείο Οικονομικών στον Μάριο Μαρσέλ, καταξιωμένο, πρώην πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας του. Στη Βραζιλία, ο υποψήφιος Λούλα επέλεξε τον Τζεράλντο Αλκμίν, έναν δεξιό πολιτικό, ως υποψήφιο αντιπρόεδρο, με την ελπίδα να πείσει τους κεντρώους που δελεάστηκαν από τον Ζαΐρ Μπολσονάρου.

Επομένως, και για άλλους λόγους, οι προοδευτικοί αρχηγοί κρατών προσπαθούν να επισημάνουν τις διαφορές τους. Όπως λέει ο Γκασπάρ Εστράδα, «η νέα γενιά ηγετών φέρνει νέες ατζέντες». Αποφασισμένος να εγκαταλείψει την εξορυκτική δραστηριότητα για ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο χωρίς άνθρακα, ο Γκουστάβο Πέτρο έχει ήδη ανακοινώσει την παύση των τεχνικών υδραυλικής θραύσης που χρησιμοποιούνται στην εξερεύνηση των σχιστολιθικών πόρων.

Παραμελημένη εδώ και καιρό από τους αριστερούς της περιοχής, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών έχει γίνει προτεραιότητα παντού, αρχής γενομένης από το ζήτημα της άμβλωσης, που νομιμοποιήθηκε στην Αργεντινή το 2020 και το οποίο θα μπορούσε να κατοχυρωθεί στο νέο Σύνταγμα της Χιλής, εάν εγκριθεί κατά το δημοψήφισμα στις 4 Σεπτεμβρίου. Με μια προειδοποίηση: εξαιρουμένης της Ονδουρανής Σιομάρα Κάστρο, όλοι οι αριστεροί πρόεδροι της Λατινικής Αμερικής είναι άνδρες.

πηγη: https://tvxs.gr