Η τελευταία «κάρτα» του Πούτιν στο τραπέζι του στρατηγικού πόκερ που παίζει εδώ και έναν χρόνο με τη Δύση οπωσδήποτε ανησύχησε και τρόμαξε τον κόσμο. Δεν μπορεί παρά να προκαλεί φόβο η απόφαση της υπερδύναμης με τα περισσότερα πυρηνικά όπλα παγκοσμίως να αποσυρθεί από τη μοναδική συμφωνία ελέγχου τους και ταυτόχρονα να ανακοινώνει την ανάπτυξη νέων. Βέβαια, σ’ ό,τι έχει να κάνει με το πρακτικό κομμάτι της, η συμφωνία ήταν ουσιαστικά νεκρή από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος.
Ομως την ίδια ώρα που ο κόσμος ανησυχεί για τις συνέπειες της απόφασης του Πούτιν και για τους δυνητικούς κινδύνους που εγκυμονεί, άλλες λιγότερο «προβεβλημένες» και όχι τόσο σημαντικές ή ιδιαίτερες για τα συμφέροντα της Δύσης στρατηγικές αντιπαραθέσεις σ’ άλλα μέρη του κόσμου απειλούν εξίσου το ασταθές οικοδόμημα της παγκόσμιας ασφάλειας. Προφανώς, έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Η δυναμική στην αρένα των αντιπαραθέσεων για παγκόσμια επιρροή έχει επιστρέψει στην Ευρώπη και η επιμονή σε συνδυασμό με τη σπουδή να προχωρήσει η πολιτικο-στρατιωτική επέκταση του βορειοατλαντισμού έχει επισκιάσει σχεδόν τα πάντα, ακόμη και τους φανερούς κινδύνους από άλλες κόντρες.
Οι ταραχώδεις και παραδοσιακά συγκρουσιακές σχέσεις ανάμεσα σε δύο περιφερειακές, πλην σημαντικές πυρηνικές δυνάμεις, στην Ινδία και στο Πακιστάν, είναι ένας αστάθμητος παράγοντας κινδύνου, καθώς «κεντρικοί» και «απόκεντροι» ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί έχουν μπει σε φάση έξαρσης, μόνο που το ζήτημα είναι εκτός του προβολέα του δυτικού, οιονεί, «διευθυντηρίου». Ακόμη χειρότερα, όταν ο ένας του διδύμου αυτής της κόντρας, το Πακιστάν, έχει βυθιστεί τον τελευταίο χρόνο σε μια πολύπλευρη πολιτική, οικονομική, ενεργειακή και οικολογική κρίση, που επηρεάζει το σύστημα των εσωτερικών ισορροπιών οι οποίες ρυθμίζουν τις σχέσεις και τα «ποσοστά εξουσίας» των ισχυρών ελίτ της χώρας.
Αποκαλύψεις
Χρειάστηκε να βγει το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μάικ Πομπέο, του υπουργού Εξωτερικών του Τραμπ, πριν μερικές εβδομάδες με τον τίτλο-μανιφέστο «Ούτε σπιθαμή πίσω: Μαχόμενος για την Αμερική που αγαπώ» για να μάθει ο κόσμος ότι η Ινδία και το Πακιστάν έφτασαν στα πρόθυρα πυρηνικής σύγκρουσης πριν τέσσερα χρόνια (σ.σ.: παραδόξως το βιβλίο του Πομπέο έχει συγκεντρώσει αξιοσημείωτα καλές κριτικές μεταξύ των αναγνωστών του Amazon, με τον πρώην υπουργό να χαρακτηρίζεται -ακόμη κι από εκείνους που δεν τους άρεσε το πόνημα- ένα από τα πιο έντιμα, υπεύθυνα και εργατικά στελέχη της αλλοπρόσαλλης διοίκησης Τραμπ).
Συνέβη τον Φεβρουάριο του 2019, όταν το Νέο Δελχί κλιμάκωσε την αντιπαράθεση με το γειτονικό Ισλαμαμπάντ, εξαπολύοντας αεροπορικές επιδρομές στο πακιστανικό έδαφος, κατηγορώντας μια πακιστανική ένοπλη ομάδα ως υπεύθυνη για τη βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας που σκότωσε 41 Ινδούς παραστρατιωτικούς στη διαφιλονικούμενη περιοχή του Κασμίρ. Σε απάντηση, οι πακιστανικές δυνάμεις κατέρριψαν ένα ινδικό μαχητικό, αιχμαλωτίζοντας τον χειριστή του. Ο Πομπέο βρισκόταν στο Ανόι, στο Βιετνάμ, για να προετοιμάσει τη σύνοδο Τραμπ-Κιμ όταν τον ξύπνησε καλώντας τον στο τηλέφωνο η Ινδή ομόλογός του, η εκλιπούσα σήμερα Σουσμά Σουαράτζ, εκφράζοντάς του τον φόβο ότι οι Πακιστανοί ετοιμάζονται για πυρηνικό χτύπημα και ζητώντας τη μεσολάβηση των ΗΠΑ για να τους αποτρέψουν. Κατά την αφήγηση του Πομπέο, μόνο η Αμερική μπορούσε εκείνη τη νύχτα να αποτρέψει τον όλεθρο και τελικά το κατόρθωσε. Όσο κι αν η έκδηλη πρόθεση του συγγραφέα να μεγαλοποιήσει τα γεγονότα μπορεί να γεννά αμφιβολίες για το πραγματικό μέγεθός τους, το περιστατικό δεν παύει να αποτυπώνει την ακραία συγκρουσιακή σχέση των δύο αντίπαλων πυρηνικών δυνάμεων.
Ανεξάρτητα κράτη μετά την κατάρρευση της βρετανικής αποικιοκρατίας το 1947 και τη διάσπαση της ιστορικής Ινδίας σε δύο «μέρη», ένα μουσουλμανικό, του Πακιστάν, και ένα ινδουϊστικό, αυτό που είναι σήμερα η δεύτερη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου και ταυτόχρονα η πολυπληθέστερη κοινοβουλευτική δημοκρατία, Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ μοιράζονται ήδη ιστορία τριών πολεμικών αναμετρήσεων.
Το 1974 η Ινδία έγινε η πρώτη χώρα στην περιοχή που απέκτησε πυρηνικά όπλα, «ενθαρρύνοντας» ουσιαστικά το Ισλαμαμπάντ να ακολουθήσει τον δρόμο της. Στη δεκαετία του 1980, όταν το Πακιστάν ήταν σύμμαχος των ΗΠΑ στον πρώτο πόλεμο στο Αφγανιστάν στο πλευρό των Ταλιμπάν ενάντια στην καταρρέουσα Σοβιετική Ένωση, το Ισλαμαμπάντ ανέπτυξε αθόρυβα τη δική του πυρηνική ικανότητα. Σύμφωνα με το SIPRI, το σουηδικό Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη, η Ινδία διαθέτει σήμερα από 80 έως 100 πυρηνικές κεφαλές, ενώ το Πακιστάν από 90 έως 110 κεφαλές. Ειδικοί στους πυρηνικούς εξοπλισμούς εκτιμούν ότι το πυρηνικό απόθεμα του Ισλαμαμπάντ θα ξεπεράσει τις 200 πυρηνικές κεφαλές στα επόμενα πέντε χρόνια.
Αντιπαλότητα
Στον κόσμο των σπορ είναι διαβόητη η αντιπαλότητα Ινδίας-Πακιστάν. Οι αναμετρήσεις των Εθνικών Ομάδων τους στο κρίκετ θεωρούνται από τις πιο έντονες και ηλεκτρισμένες σε όλο το φάσμα του αθλητισμού. Συγκαταλέγονται στα αθλητικά γεγονότα με τη μεγαλύτερη θεαματικότητα παγκοσμίως. Φυσικά, η αντιπαλότητα πηγάζει από τον πολύπλευρο ανταγωνισμό των δύο χωρών. Έχουν ως επί το πλείστον αντιπαραθέσεις από το 1947, όταν έγιναν ανεξάρτητα κράτη ύστερα από δεκαετίες βρετανικής κυριαρχίας, οδηγούμενα σ’ έναν πόλεμο εκείνη τη χρονιά και σε άλλους τρεις μετέπειτα, το 1965, το 1971 και το 1999. Η πιο πρόσφατη παρ’ ολίγον θερμή κρίση μεταξύ Νέου Δελχί και Ισλαμαμπάντ ήταν αυτή του 2019 στην οποία αναφέρεται ο Πομπέο στο βιβλίο του.
Οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο περιφερειακές πυρηνικές δυνάμεις της Ασίας έχουν επιδεινωθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία, ειδικά μετά την εκλογή του Ναρέντρα Μόντι στην πρωθυπουργία της Ινδίας το 2014. Η περαιτέρω επιδείνωση είναι εν μέρει το αποτέλεσμα του συνεχιζόμενου «φλερτ» των πακιστανικών κυβερνήσεων με τις αντι-ινδικές τρομοκρατικές οργανώσεις στο εσωτερικό, κάτι που θεωρείται μια άδηλη συνιστώσα της πακιστανικής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας. Ως απάντηση, η κυβέρνηση του Μόντι έχει υιοθετήσει άτεγκτη στάση. Η ινδική απόφαση του 2019 να ακυρωθεί μονομερώς το ειδικό αυτόνομο καθεστώς της αμφισβητούμενης περιοχής Τζαμού και Κασμίρ υπονόμευσε περαιτέρω τις διμερείς σχέσεις. Οποιαδήποτε πρόσφατη βελτίωσή τους, όπως οι ανθρωπιστικές χειρονομίες της Ινδίας στον απόηχο των καταστροφικών πλημμυρών στο Πακιστάν πέρυσι, ήταν σε μεγάλο βαθμό επιφανειακή.
Κατά τους αναλυτές, η δυναμική της ινδοπακιστανικής αντιπαλότητας πηγάζει από ένα ιδιαίτερο και μοναδικό συνονθύλευμα παραγόντων, ξεκινώντας από το σοκ της διχοτόμησης της ιστορικής Ινδίας και φθάνοντας μέχρι σήμερα, στις εδαφικές διενέξεις και στη στρατιωτική αντιπαράθεση. Οι εντάσεις έχουν κλιμακωθεί περαιτέρω λόγω ιδεολογικών διαφορών, κοινών συνόρων και αμφισβητούμενων εδαφών. Όπως γράφει στο Foreign Policy o Σουμίτ Γκάνγκουλι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, Ινδία και Πακιστάν ενστερνίστηκαν την πολιτική της στρατιωτικής ισχύος στις διμερείς σχέσεις τους ως ανεξάρτητα κράτη, αποδεχόμενα τη χρήση βίας ή την απειλή χρήσης της για να λύσουν τις διαφορές τους.
Η εσωτερική πολιτική κατάσταση στις δύο χώρες συνέβαλε επίσης στην αντιπαλότητα και στη συντήρησή της όλο αυτό το διάστημα. Οι τραυματικές επιπτώσεις της διχοτόμησης με περισσότερους από 1 εκατ. νεκρούς και 10 εκατ. εκτοπισμένους συνδέθηκαν στενά με την εσωτερική πολιτική τόσο της Ινδίας όσο και του Πακιστάν. Επειδή το καθεστώς του Κασμίρ παραμένει ακόμη στον αέρα και για τα δύο μέρη, οι πολιτικές ηγεσίες προσηλώθηκαν στην εδαφική διαμάχη, εγκαταλείποντας όλους τους άλλους τομείς των σχέσεων.
Εμμονή
Εξαρχής, η εμμονή της πακιστανικής ηγεσίας με τη διαμάχη στο Κασμίρ την οδήγησε στο να προσελκύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες προκειμένου να εξισορροπήσει την αδιαμφισβήτητη ισχύ και υπεροχή της Ινδίας. Το 1954 η κυβέρνηση του Αϊζενχάουερ ενέδωσε στις παρακλήσεις του Ισλαμαμπάντ και υπέγραψε αμυντικό σύμφωνο με το Πακιστάν. Έχοντας αναθαρρήσει από τις νέες στρατιωτικές δυνατότητες που απέκτησε από τη στρατιωτική συνεργασία του με την Ουάσιγκτον, το Ισλαμαμπάντ ξεκίνησε πόλεμο με την Ινδία το 1965. Στη διάρκεια των ετών που ακολούθησαν η διαμάχη για το Κασμίρ και η εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων βάθυναν τον ανταγωνισμό που έγινε πιο εμφανής στην εσωτερική πολιτική, με αποκορύφωμα έναν άλλο πόλεμο το 1971. Μετά από αυτόν, η στρατιωτική υπεροχή της Ινδίας συνέβαλε ουσιαστικά στη διατήρηση μιας εύθραυστης περιφερειακής σταθερότητας. Ως εκ τούτου, κανένα πακιστανικό καθεστώς δεν τόλμησε να προκαλέσει την Ινδία για σχεδόν δύο δεκαετίες, κυρίως λόγω της ασυμμετρίας ισχύος.
Ωστόσο, η αντιπαλότητα παρέμεινε και οι προσπάθειες της Ινδίας να αναμειχθεί στην εσωτερική πολιτική του Κασμίρ πρόσφεραν στο Ισλαμαμπάντ ακόμη ένα «παράθυρο ευκαιρίας», που οδήγησε πάλι σε σύγκρουση το 1999, στον αποκαλούμενο Πόλεμο του Καργκίλ. Αφορούσε τη διεκδίκηση ενός τομέα της αμφισβητούμενης περιοχής που βρίσκεται κατά μήκος της γραμμής ελέγχου η οποία οριοθετεί τα τμήματα του Κασμίρ που διοικούνται από το Πακιστάν και την Ινδία. Ο τομέας υπήρξε συχνά τόπος συνοριακών αψιμαχιών και ο Πόλεμος του Καργκίλ ήταν η μεγαλύτερη και πιο θανατηφόρα από αυτές τις συγκρούσεις.
Ο Γκάνγκουλι επιμένει στον ρόλο του πακιστανικού στρατιωτικού κατεστημένου ως βασικού παράγοντα της προβληματικής σχέσης των δύο γειτόνων. Αυτό το στρατιωτικό κατεστημένο αντιμετωπίζει τώρα έναν αδιάλλακτο αντίπαλο στο Νέο Δελχί, τον Μόντι, τον διαπρύσιο εκφραστή του ινδουιστικού εθνικισμού που βλέπει τη σύγκρουση μέσα από το πρίσμα της εξυπηρέτησης των δικών του πολιτικών σκοπιμοτήτων. Μια ανυποχώρητη στάση απέναντι στο Πακιστάν «παίζει» καλά στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες της Ινδίας. Κι έτσι, ίσως περισσότερο από ποτέ, οι δύο πλευρές έχουν οδηγηθεί στο απόλυτο αδιέξοδο.
Κρίση και φόβοι
Την ίδια ώρα, η πολιτική και η οικονομική κρίση στο Πακιστάν βαθαίνουν και μπορεί να κάνουν τα πράγματα πιο απρόβλεπτα και επικίνδυνα. Τον περασμένο Απρίλιο η αποπομπή του πρωθυπουργού Ιμράν Καν προκάλεσε άλλη μια πολιτική κρίση. Η αντιπολίτευση φαίνεται ότι θέλει και αυτή να αποσπάσει την προσοχή οργανώνοντας κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες. Δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύει κάποιος ότι ο διορισμός του νέου αρχηγού του στρατού, του πρώην αρχηγού της κατασκοπείας Ασίμ Μονίρ, θα οδηγήσει σε κάποια εξομάλυνση τις ταραχώδεις σχέσεις με την Ινδία. Στο μεταξύ, η οικονομία της χώρας λυγίζει υπό το βάρος του δυσθεώρητου χρέους που έχει εκτοξευτεί στα 270 δισ. δολάρια και του ασυγκράτητου πληθωρισμού, ο οποίος, σύμφωνα με τον οίκο Moody’s, μπορεί να φτάσει το 33% στο πρώτο μισό του χρόνου. Ακόμη και μια διάσωση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι απίθανο να επαναφέρει την πακιστανική οικονομία σε τροχιά, όπως λέει στο Reuters ανώτερο στέλεχος του Moody’s Analytics. Τα συναλλαγματικά αποθέματα φέρεται ότι έχουν μειωθεί σε μόλις 3,7 δισ. δολάρια, τα οποία μόλις και μετά βίας επαρκούν για λίγες εβδομάδες εισαγωγών πετρελαίου και αερίου ώστε να διατηρηθεί σε λειτουργία η οικονομία.
Το Πακιστάν χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά από τον πόλεμο στην Ουκρανία και, όπως άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, αναγκάστηκε να μπει στον πόλεμο των προσφορών για να αποκτήσει το πολύτιμο και δυσεύρετο υγροποιημένο φυσικό αέριο, ανταγωνιζόμενο ισχυρές οικονομίες της Δύσης, όπως της Γερμανίας, πράγμα αντικειμενικά αδύνατο. Στα τέλη Ιανουαρίου ένα άνευ προηγουμένου 24ωρο γενικό μπλακάουτ παρέλυσε τη χώρα. Αν και η αιτία που το προκάλεσε δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη, θα μπορούσε να είναι σημάδι για το τι θα ακολουθήσει. Η δεινή οικονομική κατάσταση ανάγκασε τον πρωθυπουργό Σεχμπάζ Σαρίφ να ξαναχτυπήσει την πόρτα του ΔΝΤ και οι σχετικές διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, αλλά το Ταμείο ζητά επώδυνες παραχωρήσεις που είναι δύσκολο να «σερβιριστούν» ενόψει μάλιστα των εκλογών που προγραμματίζονται για φέτος.
Σύμφωνα με το Intercept, ο Πακιστανός πρώην πρωθυπουργός Ασίφ Αλί Ζαρντάρι φέρεται ότι είπε κάποτε στον κορυφαίο Αμερικανό διπλωμάτη των κυβερνήσεων Κλίντον και Ομπάμα, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ ότι το Πακιστάν είναι «πολύ μεγάλο για να καταρρεύσει», παρομοιάζοντας τη χώρα του με τις τράπεζες των ΗΠΑ που διασώθηκαν με τα δολάρια της Ουάσιγκτον στο χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008. Όμως για μια πυρηνική δύναμη με πάνω από 100 κεφαλές στο οπλοστάσιό της και με ανοιχτούς λογαριασμούς με τον ισχυρό γείτονά της, που διαθέτει και αυτός ισοδύναμο πυρηνικό δυναμικό, μια κλιμακούμενη κρίση και μια πιθανή απόπειρα απόσπασης της προσοχής μπορεί να έχουν συνέπειες που μόνο η φαντασία ενός συγγραφέα μπορεί να συλλάβει…
πηγη: https://www.avgi.gr