Λίστα αντικειμένων
Τρίτη 05 Μάι 2020
Κλίκ για μεγέθυνση
Επιστήμονες εξηγούν πώς θα είναι η ζωή μας αν δεν ανακαλυφθεί ποτέ το εμβόλιο, όπως έχει γίνει και με άλλες νόσους στο παρελθόν
Ενώ 187 διαφορετικές χώρες σε όλο τον κόσμο πλήττονται από την πανδημία και δισεκατομμύρια άνθρωποι βλέπουν τις ζωές τους να βυθίζονται στην αβεβαιότητα, η επιστημονική κοινότητα δίνει αγώνα απέναντι στον χρόνο για την απάντηση: την ανακάλυψη ενός εμβολίου κατά του κορωνοϊού.
Όμως υπάρχει ένα σενάριο, σαφώς χειρότερο, που μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας αρνείται να αναλογιστεί, κι αυτό είναι η πιθανότητα να μην ανακαλυφθεί ποτέ το εμβόλιο για τον κορωνοϊό Sars-Cov-2, όπως έχει συμβεί και με άλλους ιούς στο παρελθόν.
Σε αυτή την περίπτωση οι κοινωνίες θα πρέπει να μάθουν να ζουν με τον ιό. Οι πόλεις θα αναγκαστούν να ανοίξουν σταδιακά, αλλά πολλές ελευθερίες που θεωρούσαμε ως τώρα αυτονόητες θα περιοριστούν για χάρη της δημόσιας υγείας. Τα τεστ και η ιχνηλάτηση επαφών θα γίνουν βραχυπρόθεσμα μέρος της καθημερινότητάς μας, και σε πολλές χώρες η επιστροφή σε υποχρεωτικό αυτοπεριορισμό θα μπορούσε να επιβληθεί ξανά οποιαδήποτε στιγμή στο επόμενο κύμα της πανδημίας.
Οι εξάρσεις του ιού θα γίνουν ενδεχομένως εποχικό φαινόμενο και ο παγκόσμιος απολογισμός θυμάτων θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Αυτό είναι ένα μονοπάτι που σπάνια εξερευνούν στον δημόσιο λόγο τους οι πολιτικοί αρχηγοί, καθώς επιλέγουν να παρουσιάζονται αισιόδοξοι, τονίζοντας ότι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έχουν εστιάσει στην ανακάλυψη του εμβολίου. Όμως το ενδεχόμενο να μην βρεθεί ποτέ εμβόλιο είναι κάτι που αντιμετωπίζεται πολύ σοβαρά από πολλούς ειδικούς, κυρίως επειδή έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Πολλές φορές.
«Για κάποιους ιούς εξακολουθούμε να μην έχουμε εμβόλια», τονίζει ο Δρ. Ντέιβιντ Ναβάρο, καθηγητής διεθνούς υγείας στο Imperial College του Λονδίνου, που υπηρετεί και ως ειδικός απεσταλμένος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για ζητήματα της νόσου Covid-19. «Δεν μπορούμε να υποθέσουμε με βεβαιότητα πως ένα εμβόλιο θα ανακαλυφθεί, ή ότι ακόμα και αν ανακαλυφθεί θα περάσει όλους τους ελέγχους αποτελεσματικότητας και ασφάλειας».
Κατά τον ίδιο, είναι ουσιώδες όλες οι κοινωνίες να προετοιμαστούν κατάλληλα ώστε να μπορούν να αμυνθούν απέναντι στον κορωνοϊό θεωρώντας τον μια μόνιμη απειλή, ώστε η κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα να συνεχιστεί ακόμα με τον κορωνοϊό.
Ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί εμφανίζονται βέβαιοι πως ένα εμβόλιο για την Covid-19 θα αναπτυχθεί τελικά - εν μέρει επειδή σε αντίθεση με άλλες ασθένειες - όπως η μαλάρια ή το AIDS, ο κορωνοϊός δεν μεταλλάσσεται με αστραπιαίο ρυθμό.
Ο Δρ. Άντονι Φαούτσι, διευθυντής του αμερικανικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Μεταδοτικών Νοσημάτων εκτιμά πως ένα εμβόλιο θα μπορούσε να αναπτυχθεί μέσα στους επόμενους 12 με 18 μήνες. Άλλοι πάλι, όπως ο αρχίατρος της Βρετανίας Κρις Γουίτι, θεωρούν πως 12 μήνες παραείναι νωρίς και περιμένουν ένα εμβόλιο στο απώτερο χρονικό όριο των αισιόδοξων εκτιμήσεων.
Ακόμα όμως και αν το εμβόλιο ανακαλυφθεί στο τέλος των επόμενων 18 μηνών, θα είναι ένα κατόρθωμα χωρίς προηγούμενο. «Ποτέ στο παρελθόν δεν επιταχύναμε την διαδικασία για ένα εμβόλιο σε έναν χρόνο με 18 μήνες», εξηγεί ο Δρ. Πίτερ Χότεζ, πρύτανης της Εθνικής Σχολής Τροπικής Ιατρικής στο Κολέγιο Φαρμακευτικής Baylor, στο Χιούστον. «Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απίθανο, αλλά θα είναι πραγματικά ηρωικό κατόρθωμα», δηλώνει στο CNN τονίζοντας πως ο κόσμος χρειάζεται τόσο ένα Plan A όσο και ένα Plan B.
Όταν τα εμβόλια δεν δουλεύουν
Το 1984, η Αμερικανίδα γενική γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας, ανακοίνωνε σε συνέντευξη τύπου στην Ουάσιγκτον ότι οι επιστήμονες είχαν αναγνωρίσει με επιτυχία τον ιό που αργότερα ονομάστηκε HIV, και εκτίμησε ότι ένα προληπτικό εμβόλιο θα ήταν έτοιμο για δοκιμές το πολύ σε δύο χρόνια.
Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, και μετά από περίπου 32 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως, ο κόσμος ακόμα περιμένει για ένα εμβόλιο κατά του HIV. Αντί για κάποια ανακάλυψη, η εκτίμηση της Χέκλερ ακολουθήθηκε από τον φόβο και τον κοινωνικό αποκλεισμό μιας γενιάς ομοφυλόφιλων ανδρών σε δυτικές χώρες. Για πολλά χρόνια, η θετική διάγνωση «δεν ήταν απλώς μια θανατική καταδίκη αλλά εξασφάλιζε πως το άτομο που είχε διαγνωστεί θα περνούσε τους τελευταίους μήνες του εγκαταλελειμμένο από την κοινότητά του, ενώ οι γιατροί συζητούσαν σε ιατρικά περιοδικά για το κατά πόσο ασθενείς με HIV άξιζαν την προσπάθεια να σωθούν», σχολιάζει το CNN.
Η έρευνα όμως δεν σταμάτησε στα 1980. Το 1997 ο Μπιλ Κλίντον έθεσε ως πρόκληση στις ΗΠΑ να ανακαλύψουν το εμβόλιο μέσα σε μια δεκαετία. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, οι επιστήμονες έλεγαν ότι χρειάζονταν τουλάχιστον άλλα δέκα χρόνια.
Οι δυσκολίες για την εξεύρεση του εμβολίου οφείλονταν στην ίδια την φύση του HIV/AIDS. «Η γρίπη μπορεί και αλλάζει από τον έναν χρόνο στον επόμενο, με αποτέλεσμα η ανοσία της προηγούμενης χρονιάς να μην μας καλύπτει την επόμενη. «Ο HIV το κάνει αυτό κάθε φορά, σε κάθε μόλυνση», εξηγεί ο Πολ Όφιτ, παιδίατρος και ειδικός στα μεταδοτικά νοσήματα που συν-εφηύρε το εμβόλιο για τον ιό Rotavirus. «Συνεχίζει να μεταλλάσσεται μέσα μας, οπότε είναι σα να έχετε μολυνθεί με χιλιάδες διαφορετικά στελέχη HIV. Και καθώς μεταλλάσσεται, σακατεύει το ανοσοποιητικό σύστημα», προσθέτει.
Σε αντίθεση με τον HIV, ο ιός Sars-Cov-2 δεν μεταλλάσσεται σε αυτό το επίπεδο, γεγονός που κάνει τους ειδικούς γενικά πολύ αισιόδοξους για την ανακάλυψη ενός εμβολίου.
Αλλά υπάρχουν και άλλες ασθένειες που κατατρόπωσαν τον ανθρώπινο οργανισμό και την επιστημονική κοινότητα. Κάθε χρόνο, ο δάγκειος πυρετός χτυπά περίπου 400.000 ανθρώπους σύμφωνα με τον ΠΟΥ και, εδώ και δεκαετίες, οι γιατροί δεν έχουν καταφέρει να βρουν ένα εμβόλιο.
Το 2017, μια προσπάθεια ευρείας κλίμακας ματαιώθηκε, όταν διαπιστώθηκε πως χειροτέρευε τα συμπτώματα της ασθένειας. Παρομοίως, είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθούν εμβόλια για ρινοϊούς και αδενοϊούς που, όπως οι κορωνοϊοί, προκαλούν συμπτώματα κρυώματος. Υπάρχει μόνο ένα εμβόλιο για την αντιμετώπιση δύο στελεχών αδενοϊού, και κανένα από αυτά δεν είναι εμπορικά διαθέσιμο.
«Αναπτερώνονται οι ελπίδες σου και μετά καταρρέουν», εξηγεί ο Ναβάρο, περιγράφοντας την αργή και επίπονη διαδικασία ανάπτυξης ενός εμβολίου. «Αντιμετωπίζουμε βιολογικά συστήματα όχι μηχανικά. Πραγματικά εξαρτάται πάρα πολύ από το πώς αντιδρά το σώμα».
Κλινικές δοκιμές για ένα εμβόλιο έχουν ήδη ξεκινήσει σε ανθρώπους, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, με βάσει ένα ιό που εντοπίζεται στους χιμπατζήδες ενώ ένα διαφορετικό εμβόλιο παράγεται από την Moderna στις ΗΠΑ. Ωστόσο είναι ακόμα στην φάση των δοκιμών και όχι της ανάπτυξης που συχνά τερματίζει την παραγωγή, προσθέτει ο Χότεζ, που είχε εργαστεί πάνω σε ένα εμβόλιο κατά του SARS. «Το δύσκολο είναι να αποδείξεις ότι δουλεύει και είναι ασφαλές».
Το Plan B
Αν οι προσπάθειες για τον Sars-Cov-2 έχουν την ίδια κατάληξη, ο ιός θα μπορούσε να παραμείνει μαζί μας για πολλά χρόνια. Αλλά η εμπειρία και η απόκριση στον HIV και το AIDS προσφέρει ένα πλαίσιο για τον τρόπο ζωής με την ασθένεια.
«Στον HIV καταφέραμε να μετατρέψουν την νόσο σε χρόνια ασθένεια με αντι-ϊικά. Πετύχαμε αυτό που πάντα ελπίζαμε να κάνουμε με τον καρκίνο», λέει ο Όφιτ. «Δεν είναι η θανατική καταδίκη που ήταν στα 80». Η ανάπτυξη του καθημερινού χαπιού PrEP, προστάτευσε έκτοτε χιλιάδες ανθρώπους.
Φάρμακα για τους ασθενείς;
Μια πληθώρα παρόμοιων φαρμακευτικών αγωγών δοκιμάζονται για την νόσο Covid-19, καθώς οι επιστήμονες σχεδιάζουν ένα παράλληλο, εναλλακτικό πλάνο. Όμως ακόμα και η ανάπτυξη φαρμάκων είναι στα πρώιμα δοκιμαστικά στάδια ακόμα. Οι επιστήμονες εξετάζουν το πειραματικό φάρμακο κατά του ιού Έμπολα, remdesivir, ενώ γίνονται μελέτες και για θεραπείες με πλάσμα ασθενών που ανέρρωσαν. Η υδροξυχλωροκίνη που θεωρείτο «ελπιδοφόρα λύση» από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αποδείχθηκε πως δεν επιδρά τους ασθενείς που νοσούν σοβαρά και το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από όλους.
«Τα φάρμακα που έχουν επιλεγεί είναι οι καλύτεροι υποψήφιοι», λέει ο Κιθ Νιλ, καθηγητής Επιδημιολογίας Μολυσματικών Ασθενειών στο πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, αλλά το πρόβλημα, όπως λέει, είναι η προσέγγιση των επιστημόνων. «Πρέπει να κάνουμε πιο τυχαίες τις ελεγχόμενες δοκιμές. Είναι γελοίο ότι μόλις πρόσφατα καταφέραμε να το δρομολογήσουμε. Απορρίπτω τις έρευνες που ελέγχω καθώς δεν έχουν γίνει σωστά», λέει στο CNN.
Τώρα πιο πλήρεις δοκιμές έχουν ξεκινήσει και αν κάποια από αυτές αναδείξει κάποιο λειτουργικό φάρμακο για την νόσο Covid-19, θα γίνει γνωστό σε βάθος εβδομάδων.
Τα αλυσιδωτά αποτελέσματα μιας επιτυχημένης αγωγής θα έχουν ευρύ αντίκτυπο. Αν ένα φάρμακο μειώσει τον μέσο χρόνο παραμονής σε ΜΕΘ, ακόμα και για λίγες ημέρες, θα μπορούσε να απελευθερώσει κλίνες σε νοσοκομεία και να ωθήσει κυβερνήσεις να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα στην κοινωνία. Αλλά το πόσο αποτελεσματική θα αποδειχθεί, θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες - για παράδειγμα το remdesivir δεν υπάρχει σε μεγάλη προσφορά και η αύξηση της παραγωγής του θα προκαλούσε με την σειρά του άλλα προβλήματα.
Πώς θα είναι η ζωή χωρίς εμβόλιο
Αν δεν αναπτυχθεί κάποιο εμβόλιο, η ζωή δεν θα συνεχιστεί ως έχει αλλά δεν θα επιστρέψει και γρήγορα στα φυσιολογικά επίπεδα. Τα lockdown δεν είναι βιώσιμα οικονομικά ούτε δυνατά πολιτικά, λέει ο Νιλ. «Χρειαζόμαστε άλλους τρόπους για το ελέγχξουμε».
Αυτό σημαίνει ότι καθώς οι χώρες θα βγαίνουν διστακτικά από την καραντίνα και το πάγωμα της αγοράς, οι ειδικοί θα πιέζουν κυβερνήσεις να εισαγάγουν νέους, αλλόκοτους τρόπους ζωής και αλληλεπίδρασης για να κερδίσουν χρόνο - μήνες, χρόνια ή και δεκαετίες, μέχρι η νόσος Covid-19 να εξαλειφθεί από ένα εμβόλιο.
«Είναι απολύτως κρίσιμο να εργαστούμε ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για την Covid» λέει ο Ναβάρο, κάνοντας λόγο για ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» όπου οι πολίτες σε κάθε χώρα θα ξεκινούν να ζουν «φυσιολογικά» αναλαμβάνοντας την ατομική ευθύνη του αυτοπεριορισμού αν εκδηλώσουν συμπτώματα ή έρθουν σε επαφή με πιθανό κρούσμα.
Η τηλεργασία ήρθε για να μείνει σπίτι
Αυτό σημαίνει ότι η κουλτούρα του να πηγαίνει κανείς στην δουλειά με ένα ελαφρύ κρύωμα ή βήχα θα τελειώσει. Οι ειδικοί επίσης προβλέπουν μια μόνιμη στροφή προς την τηλε-εργασία και την δουλειά από το σπίτι, τουλάχιστον για κάποιες ημέρες της εβδομάδας. Ο τρόπος αυτός θα γίνει μάλλον η νέα καθημερινότητα για τους υπαλλήλους γραφείου και οι εταιρείες θα πρέπει αν ακολουθούν κυλιόμενο πρόγραμμα ώστε τα γραφεία να μην είναι ποτέ αχρείαστα γεμάτα.
«Πρέπει να γίνει τρόπος συμπεριφοράς, να αναλάβουμε με υπευθυνότητα την ευθύνη, αντιμετωπίζοντας όσους παραμένουν απομονωμένοι ως ήρωες και όχι ως παρίες», λέει Ναβάρο. «Μια συλλογική συμφωνία επιβίωσης και ευζωίας απέναντι στην απειλή του ιού».
«Θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί στα πιο φτωχά έθνη», προσθέτει, και οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να βρουν τρόπους να το αντιμετωπίσουν, χαρακτηρίζοντας τις δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών και τους καταυλισμούς τους, περιοχές που «υψηλής ανησυχίας».
Βραχυπρόθεσμα, ο Ναβάρο λέει πως ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εξετάσεων και ιχνηλάτησης θα απαιτηθεί για να επιτρέψει την ζωή με τον κορωνοϊό, ένα πρόγραμμα που θα πρέπει να επισκιάσει οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα έχει επιχειρηθεί στο παρελθόν και θα καθυστερήσει ακόμα από χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία.
«Θα είναι απολύτως κρίσιμο να έχουμε ένα σύστημα υγείας έτοιμο με δυνατότητα ιχνηλάτησης, διάγνωσης στον εργασιακό χώρο, παρακολούθησης των συνδρόμων, έγκαιρη επικοινωνία για την επαν-επιβολή της κοινωνικής αποστασιοποίησης», προσθέτει ο Χότεζ. «Είναι εφικτό, αλλά είναι περίπλοκο και δεν το έχουμε κάνει ποτέ στο παρελθόν».
Αυτά τα συστήματα θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επιστροφή κάποιων κοινωνικών συναναστροφών. «Αν υπάρχει μηδαμινή μετάδοση, θα ίσως ήταν πιθανό θα ανοίξουν τα πράγματα για τα αθλητικά γεγονότα και άλλες μεγάλες συναθροίσεις», λέει ο Χότεζ, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα ήταν μόνιμα και θα ήταν σε συνεχή επεξεργασία και αναθεώρηση από τις κυβερνήσεις και τις αρμόδιες υπηρεσίες υγείας.
Αυτό σημαίνει πως η Premier League, το NFL και άλλα γεγονότα θα μπορούσαν να συνεχίσουν, με την προϋπόθεση οι αθλητές να εξετάζονται τακτικά και οι θεατές θα είναι σε χωρισμένες θέσεις. «Τα μπαρ και οι παμπ θα είναι μάλλον τα τελευταία στην λίστα για είναι γεμάτα», λέει ο Νιλ. «Θα μπορούσαν να ανοίξουν ως εστιατόρια, με αποστάσεις ασφαλείας». Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη επιτρέψει την λειτουργία εστιατορίων με μειωμένη χωρητικότητα.
Οι περιορισμοί είναι το πιο πιθανό να επιστρέψουν τον χειμώνα, καθώς οι ειδικοί περιμένουν ότι η Covid-19 θα κορυφώνεται κάθε χειμώνα μέχρι να ανακαλυφθεί το εμβόλιο. Και τα lockdown που σιγά-σιγά χαλαρώνουν θα μπορούσαν να επιβληθούν ξανά οποιαδήποτε στιγμή. «Κατά καιρούς που θα υπάρχουν εξάρσεις, οι μετακινήσεις θα περιορίζονται και αυτό μπορεί να ισχύει είτε για περιοχές των χωρών, είτε για ολόκληρη την χώρα», λέει ο Ναβάρο.
Καθώς ο χρόνος περνά, η συζήτηση επιστρέφει στο ζήτημα της ανοσίας της αγέλης που επιτυγχάνεται όταν πάνω από το 70% των πολιτών μιας χώρας έχουν εκτεθεί στον ιό. «Αυτό μειώνει κάπως την εξάπλωση», λέει ο Όφιτ, «αν και οποιαδήποτε ανοσία πληθυσμού προκαλείται από την φυσική επιλογή, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί ανοσία. Ο καλύτερος τρόπος είναι το εμβόλιο».
Η ιλαρά είναι το τέλειο παράδειγμα, λέει ο Όφιτ. Πριν τα εμβόλια γίνουν ευρέως διαθέσιμα, κάθε χρόνο δύο με τρία εκατομμύρια άνθρωποι νοσούσαν και αυτό μπορεί να συμβεί και σε αυτή την περίπτωση. Με άλλα λόγια, οι θάνατοι και ο πόνος από την Covid-19 θα μπορούσε να είναι ευρύτατος, ακόμα και αν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν αποδειχθεί ευάλωτο σε αυτήν.
Ωστόσο η γενική εκτίμηση είναι πως αργά ή γρήγορα ένα εμβόλιο θα αναπτυχθεί. «Πιστεύω ότι θα βρεθεί ένα εμβόλιο. Υπάρχον αρκετά χρήματα και ενδιαφέρον και ο στόχος είναι ξεκάθαρος», λέει ο Όφιτ. Όμως αν μας δίδαξαν κάτι προηγούμενες επιδημίες είναι πως το κυνήγι για εμβόλια είναι απρόβλεπτο. «Δεν πιστεύω ότι οποιοδήποτε εμβόλιο θα αναπτυχθεί γρήγορα. Θα εκπλαγώ αν έχουμε κάτι σε 18 μήνες».
Με πληροφορίες από CNN
Πηγή: www.lifo.gr