Loading...

Κατηγορίες

Τετάρτη 08 Απρ 2020
Ο κοροναϊός ανατρέπει τα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης
Κλίκ για μεγέθυνση
 
08:06 | 08 Απρ. 2020

Γιάννης Α. Μυλόπουλος

Ζούμε καθημερινά μια εντελώς καινούργια, μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα, όπου ανατρέπονται όλα όσα μέχρι πρότινος γνωρίζαμε και όλα όσα μέχρι χτες θεωρούνταν αυτονόητα.

Η απειλή της πανδημίας του κορονοϊού έχει αλλάξει ξαφνικά και πιθανόν και ανεπίστρεπτα τις ζωές μας.
Εκτός όμως από αυτές, η πανδημία αλλάζει και την οικονομία και την ανάπτυξη και τον τρόπο που βλέπαμε μέχρι τώρα τη ζωή και τον κόσμο γενικότερα.
 
Μια πανδημία που πλήττει τα αναπτυγμένα κράτη του βορρά

Μια απειλή που επεκτείνεται με ραγδαίους ρυθμούς και δεν γνωρίζει σύνορα, μια απειλή που, σε αντίθεση με ό,τι μέχρι τώρα γνωρίζαμε για το πόσο ευάλωτος ήταν ο υποανάπτυκτος τρίτος κόσμος, έλκεται επιλεκτικά και πλήττει κατά προτεραιότητα τις αναπτυγμένες χώρες του πλανήτη, εκείνες με τη μεγάλη οικονομική, εμπορική και τουριστική κινητικότητα και τη συχνή διασύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο.

 

Έτσι, ενώ μέχρι πρότινος προνομιακές περιοχές για επέλαση επιδημιών και λοιπών λοιμωδών νόσων ήταν οι φτωχές χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Ασίας, σήμερα αυτές φαίνεται να μένουν στο απυρόβλητο.Η πανδημία μαστίζει κατά προτεραιότητα τα πλούσια κράτη του Βορρά, πολλά από τα οποία μάλιστα βρίσκονται στη λίστα των 7 πλουσιότερων χωρών του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ισπανία, η Γερμανία και η Γαλλία, που είναι οι χώρες με τα περισσότερα κρούσματα και τους περισσότερους θανάτους.

Κι αυτό παρά τα υψηλά επίπεδα της ποιότητας ζωής, τα κραταιά και μακρόβια συστήματα υγείας τους, παρά την ισχυρή οικονομική τους θέση και τη σθεναρή ανάπτυξη που απολάμβαναν στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης.
 
Η οικονομία της αγοράς πλήττεται, οι νεοφιλελεύθεροι αναδιπλώνονται


Η πανδημία του κορονοϊού όμως, εκτός από το ότι έλκεται επιλεκτικά από τον πλούσιο και αναπτυγμένο Βορρά, φέρνει και σε σοβαρό αδιέξοδο τις κυβερνήσεις που μέχρι χτες ασπάζονταν και ορκίζονταν στο νεοφιλελευθερισμό, όπως τον γνωρίσαμε σαν ακραία εκδοχή του καπιταλισμού.

Ο μύθος της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς καταρρέει, καθώς η αγορά ως θεσμός αποδεικνύεται παντού σήμερα ανήμπορη να διαχειριστεί από μόνη της την πανδημία και να απαντήσει στις δύο σημαντικότερες προκλήσεις της:

Στην ανάγκη υγειονομικής υποστήριξης και μαζικής παροχής ιατρικής και νοσηλευτικής φροντίδας αφενός, στην οποία αποδεικνύεται ότι ανταποκρίνονται αποτελεσματικά μόνο τα δημόσια συστήματα υγείας.

Και δεύτερον στην ανάγκη στήριξης της πραγματικής οικονομίας, η οποία βυθίζεται στην ύφεση, εξ αιτίας των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης που λαμβάνονται παντού για να καθυστερήσουν τη γρήγορη μετάδοση του ιού και να δώσουν την ευκαιρία στα συστήματα υγείας να ανταποκριθούν στις μεγάλες πιέσεις. Τα μέτρα αυτά παγώνουν την κατανάλωση και αναστέλλουν επ’ αόριστο την παραγωγική διαδικασία, το εμπόριο και τη λειτουργία της αγοράς.
 
Ανακαλύπτοντας τις αρετές της κρατικής παρέμβασης

Η αδυναμία της ελεύθερης και μέχρι πρότινος αυτορρυθμιζόμενης, σε κάθε συνθήκη και κάθε ενδεχόμενο, αγοράς να ανταποκριθεί στις ανάγκες της πανδημίας, αναγκάζει ακόμη και τις πιο σκληρές νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, όπως του Τραμπ, του Τζόνσον, της Μέρκελ και του Μακρόν, να στραφούν σε ό,τι μέχρι χτες μετά βδελυγμίας αποκήρυτταν: στην κρατική παρέμβαση.

Αναγνωρίζοντας την ανάγκη γενναίας δημόσιας υποστήριξης των ήδη ισχυρών συστημάτων υγείας τους, αλλά και την ανάγκη γενναίας ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας και συγκεκριμένα των απολαβών των εργαζομένων και της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, επενδύουν πρωτοφανή, για τα δικά τους δεδομένα, ποσοστά του ΑΕΠ τους, που κυμαίνονται από το 12% στις ΗΠΑ και την Ισπανία και το 18% στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέχρι το 21% στην Ιταλία και το 23% στη Γαλλία, έως και το εντυπωσιακό 51,2% στη Γερμανία.

Στηρίζοντας από 80%-100% τις απολαβές των εργαζομένων που πλήττονται, επενδύοντας στην πραγματική οικονομία μέσω ενέσεων ρευστότητας και μέσω έμμεσων μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και ενισχύοντας τα συστήματα υγείας τους με προσλήψεις μόνιμων θέσεων ιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού και με προσθήκη σημαντικού αριθμού νέων κλινών νοσηλείας και ΜΕΘ, καθώς και με την προμήθεια μεγάλου αριθμού διαγνωστικών τεστ, που είναι και ο μόνος ασφαλής τρόπος για την καταπολέμηση του ιού και την έξοδο από την καραντίνα.

Ουραγός βέβαια, ακόμη και στον διαγκωνισμό των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων ποια θα χρηματοδοτήσει πιο γενναία την οικονομία και το σύστημα υγείας της, η Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη, η οποία επενδύει το αναιμικό 3,6% του ΑΕΠ της για την ενίσχυση του ήδη ελλειμματικού Συστήματος Υγείας της και της ήδη υφεσιακής και πληττόμενης από μεγάλη ανεργία οικονομίας της, ακολουθώντας την οπισθοβαρή και συντηρητική πολιτική του: «βλέποντας και κάνοντας».
 
Ο κορονοϊός, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η τραγική ειρωνεία…

Η αμφισβήτηση και η υπονόμευση του νεοφιλελευθερισμού, όπως τουλάχιστον τον γνωρίσαμε τα χρόνια της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας ήταν, φαίνεται, μοιραίο να έρθει μέσα από μια συμφορά, μέσα από μια γενικευμένη θανατηφόρο απειλή, την οποία είναι πολύ χαρακτηριστικό, ότι τη γέννησε η ίδια μήτρα που εξέθρεψε και την ακραία αυτήν εκδοχή του καπιταλισμού.

Τόσο η μετάδοση του κορονοϊού στον άνθρωπο, όσο και η μεγάλη εξάπλωση της νόσου από το ένα άκρο του πλανήτη στο άλλο, αποτελούν, όσο και αν δεν φαίνεται εξ αρχής, δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Κι αυτό γιατί και τα δύο φαινόμενα, αυτό της μετάδοσης και εκείνο της εξάπλωσης του επικίνδυνου ιού στις ανθρώπινες κοινωνίες, αποτελούν παράπλευρες συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.

Η μετάδοση του κορονοϊού από τα ζώα στον άνθρωπο, όπως και άλλων ιών που τα τελευταία χρόνια απείλησαν τη δημόσια υγεία, οφείλεται στη μαζική εξαφάνιση των βιοτόπων, στην καταστροφή των οικοσυστημάτων, καθώς και στην κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, όπως οδικών αξόνων κλπ, που έφεραν τον ανθρώπινο πολιτισμό πιο κοντά στην καρδιά των δασών, των υγροτόπων και των υπολοίπων οικοσυστημάτων στα οποία μέχρι πρότινος κατοικούσαν μόνο ζώα και ενδημούσαν οι επικίνδυνοι ιοί.

Με δυο λόγια δεν ήρθαν οι ιοί σε εμάς, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά έγινε το ακριβώς αντίθετο. Εμείς πήγαμε σε αυτούς.
Η επέκταση της κυριαρχίας του ανθρώπου σε βάρος της φύσης και η μεγάλη κινητικότητα που έφερε η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, οδήγησαν τον άνθρωπο πολύ κοντά στα ενδιαιτήματα των ζώων στα οποία ενδημούν οι επικίνδυνοι ιοί, από τους οποίους μέχρι πρότινος μας χώριζαν φυσικά εμπόδια και μεγάλες αποστάσεις ασφαλείας.
Όσο για τη ραγδαία εξάπλωση του κορονοϊού από την Κίνα έως την Ευρώπη και την Αμερική, δεν χρειάζεται να εξηγηθεί γιατί η υπέρβαση των συνόρων για το κεφάλαιο, το εμπόριο, τον τουρισμό και τους ανθρώπους, συνέβαλε στη γρήγορη μεταφορά και μετάδοση, εκτός των άλλων και των ασθενειών, κάτι που στα χρόνια των λοιμών στην Μεσαιωνική Ευρώπη, στα χρόνια της χολέρας και της πανούκλας, θεωρούνταν αδιανόητο να συμβεί.

Έτσι εξηγείται και η επιλεκτική προτίμηση του κορονοϊού στις αναπτυγμένες οικονομίες του βορρά, που διαθέτουν μεγάλα διεθνή αεροδρόμια και πυκνές συνδέσεις με την άλλη άκρη του πλανήτη, όπως και μεγάλη εμπορική αι τουριστική κινητικότητα με τον υπόλοιπο κόσμο.

Έτσι, η τραγική ειρωνεία σήμερα είναι ότι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας πέφτει θύμα του ίδιου του εαυτού της, καθώς υπονομεύεται από τις συνέπειες των ίδιων των  έργων της, καθώς και από το νεοφιλελεύθερο σύστημα, το οποίο η ίδια εξέθρεψε.
 
Η επόμενη μέρα…

Ο άνθρωπος είναι γνωστό ότι, ως ευφυές ον, θα προσαρμοστεί γρήγορα στη νέα πραγματικότητα.

Άλλοι γρηγορότερα, όπως οι Τραμπ, Μέρκελ και Μακρόν και άλλοι πιο δύσκολα, όπως ο Μητσοτάκης και οι λοιποί δορυφόροι του περιφερειακού καπιταλισμού και γι’ αυτό βασιλικότεροι του… βασιλέως, προσχωρούν ο ένας μετά τον άλλον στην ασφάλεια του κρατικού παρεμβατισμού και ανακαλύπτουν και πάλι τη γοητεία του κοινωνικού κράτους που άκμασε στην Ευρώπη τον 20ο αιώνα, πριν ακόμη από τα χρόνια της παγκοσμιοποίησης.

Αμφίβολο παραμένει, βεβαίως, αν η σημερινή αναδίπλωση των οπαδών του νεοφιλελευθερισμού αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά ή εάν εγκαταλειφθεί αμέσως μετά την αποκατάσταση της… κανονικότητας της οικονομίας. Οι προσλήψεις, πάντως, μόνιμου προσωπικού στα δημόσια νοσοκομεία συνηγορούν υπέρ της πρώτης εκδοχής, ότι η αμφισβήτηση των ιδιωτικών πειραματισμών στον χώρο της υγείας, μάλλον ήρθε για να μείνει.

Αλλά και η οικονομική ολιγαρχία του πλανήτη, τα οργανωμένα συμφέροντα δηλαδή που βρίσκονται στον πυρήνα του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος, με κορυφαία την περίπτωση του Bill Gates, παίρνουν ήδη θέση, προσαρμοζόμενα στα νέα δεδομένα και προετοιμάζοντας τη νέα τάξη πραγμάτων, όπως αυτή θα προκύψει μετά την πανδημία του κορονοϊού. Από τον ανταγωνισμό για την παραγωγή και την εμπορική εκμετάλλευση φαρμάκων και εμβολίων για τον ιό, μέχρι την παρασκευή και εκμετάλλευση τεστ αντιγόνων και αντισωμάτων, καθώς και των περίφημων ηλεκτρονικών τσιπ που θα επιβεβαιώνουν την ανοσία στον ιό και τα οποία ανοίγουν νέα κεφάλαια στη βιοηθική, οι μεγάλες εταιρείες ήδη προετοιμάζουν την επόμενη μέρα για την οικονομία.

Το ερώτημα είναι ποιοι θα εκπροσωπήσουν στη νέα αυτή φάση που περνά ο ανθρώπινος πολιτισμός τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, που απαρτίζεται από τους φτωχούς, τους άνεργους, τους νέους και τους χαμηλά αμειβόμενους, καθώς και όλους τους σκληρά δοκιμαζόμενους εργαζόμενους, όπως και τι σχέδιο θα έχουν για να υπερασπιστούν τη ζωή, τη θέση τους στην κοινωνία και τα συμφέροντά τους στην οικονομία της επόμενης μέρας.

Η πολιτική θεωρία και η οικονομική προσέγγιση του σοσιαλισμού πάντως, φαίνεται ότι δικαιώνονται από τις εξελίξεις και επανέρχονται ως οι πιο σημαντικές εναλλακτικές στη μετά τον κορονοϊό εποχή.

* Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου, Καθηγητή ΑΠΘ, Μέλους της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του «ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία»

πηγη:https://tvxs.grhttps://tvxs.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου