Ο Νικόλαος Πλάτων (Κεφαλονιά, 8 Ιανουαρίου 1909 – 28 Μαρτίου 1992, Αθήνα), ήταν αρχαιολόγος στον τομέα της προϊστορικής αρχαιολογίας. Διενήργησε ανασκαφές στον κάτω Ζάκρο της Κρήτης, όπου ανακάλυψε μινωικό ανάκτορο. Μεταξύ άλλων τιμήθηκε και με το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα.
Γεννήθηκε το 1909 στα Μεσοβούνια Κεφαλονιάς, αλλά από μικρός εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο Ηράκλειο, όπου ο πατέρας του Ελευθέριος Πλάτων, υπηρετούσε ως διευθυντής του κρατικού Χημείου. Στο Ηράκλειο ολοκλήρωσε και τις εγκύκλιες σπουδές του. Σπούδασε Φιλολογία και Αρχαιολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τελείωσε το διδακτορικό του στο Παρίσι (École pratique des hautes études). Ξεκίνησε το 1930 την αρχαιολογική του σταδιοδρομία ως βοηθός στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Το 1937, γύρισε στο Παρίσι για σπουδές και το 1939 επέστρεψε στην Κρήτη, έγινε διευθυντής του Μουσείου Ηρακλείου και της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Κρήτης. Διεξήγε ανασκαφές στο ανατολικότερο κέντρο της Κρήτης, στον κάτω Ζάκρο.
Τα ερείπια του Παλατιού της Ζάκρου
Άποψη της Κάτω Ζάκρου
Το 1945, η ιδιότητά του ως Έφορος επεκτείνεται σε όλη την Κρήτη μέχρι το 1962. Διέσωσε τα εκθέματα του Μουσείου του Ηρακλείου, το κτίριο του οποίου έπαθε μεγάλες ζημιές κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Από το 1960 ως το 1962, ορίστηκε διευθυντής της Αρχαιολογικής Περιφέρειας Αθηνών και του Μουσείου Ακροπόλεως. Το 1962, βρέθηκε επικεφαλής της αρχαιολογικής περιφέρειας Βοιωτίας και έκανε ανασκαφές στη Θήβα. Το 1965 έγινε καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1974 στο Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου, νεοσυσταθέν τότε.
Πρότεινε στο Συνέδριο Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αμβούργου το 1958 ένα διαφορετικό σύστημα χρονολόγησης του μινωικού πολιτισμού, στηριγμένο κυρίως στις μεταβολές του ανακτορικού συστήματος με την εναλλακτική χρονολογική αλληλουχία: Προανακτορική (ΠM I–MM I), Πρωτοανακτορική (MM I–MM III), Νεοανακτορική l (MM III–ΥΜ II [ΥΜ IIIa στην Κνωσσό]) και Μεταανακτορική (ΥΜ III). Η ακαδημαϊκή κοινότητα αποδέχθηκε το νέο χρονολογικό σχήμα, χωρίς ωστόσο να απορρίψει το σχήμα που είχε προτείνει ο Άρθουρ Έβανς.
Λίγο πριν το θάνατό του, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, από ανώτατα πνευματικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού και από το ιταλικό κράτος.
Εργογραφία
- Πλάτων, N. (1974, Ζάκρος, Το Νέον Μινωϊκόν Ανάκτορον. Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα.
- Platon, Nicolas, Crete (μετάφραση από τα ελληνικά), Archaeologia Mundi series, Frederick Muller Limited, London, 1966.