Loading...

Κατηγορίες

Δευτέρα 30 Απρ 2018
Οι πολιτικές ανακατατάξεις πιέζουν τον Ερντογάν για την εμπέδωση του νέου αφηγήματος, αυτού της εκτελεστικής προεδρίας.
Κλίκ για μεγέθυνση

Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου

Οι εξελίξεις στην Τουρκία μάς αφορούν. Αφορούν την Ευρώπη και τον πλανήτη γενικά, την Ελλάδα, την Κύπρο και την περιοχή μας ειδικά. Η Τουρκία χθες, σήμερα και αύριο, λοιπόν. Οι εξελίξεις τού χθες που προσδιορίζουν το σήμερα και επηρεάζουν το αύριο. Για όλα αυτά μιλά στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» η ιστορικός, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Σία Αναγνωστοπούλου. Μία εμπεριστατωμένη ανάλυση και ξεκάθαρες εκτιμήσεις για τις εξελίξεις και τη σημασία τους, από έναν βαθύ γνώστη του ζητήματος.

• Η μόνη εναλλακτική λύση θα ήταν η ενίσχυση του φιλοκουρδικού, αριστερού κόμματος (ΗDP), του οποίου ωστόσο η ηγεσία είναι στη φυλακή και η πρόσβασή του στα ΜΜΕ ανύπαρκτη

• Σε ό,τι αφορά ειδικά την Κύπρο, ίσως η μοναδική διέξοδος να είναι η ακόμα πιο επίμονη και στρατευμένη διεκδίκηση των δύο κοινοτήτων στη λύση της δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας

Γιατί πάει σε πρόωρες εκλογές ο Ταγίπ Ερντογάν;

Η Τουρκία αντιμετωπίζει μια σειρά από προβλήματα. Κατ’ αρχάς βρίσκεται σε κρίσιμη οικονομική κατάσταση. Παρά τις διακηρύξεις περί μεγάλης και ισχυρής χώρας, οι οικονομικοί δείκτες δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικοί. Εκτός από την υποτίμηση της τουρκικής λίρας, όλη η οικονομική «φούσκα» που διογκώθηκε τα τελευταία χρόνια είναι έτοιμη να «σκάσει», με πρώτο αποτέλεσμα την διαρκώς αυξανόμενη ανεργία. Η εξωτερική πολιτική της χώρας αυτής έχει άμεσες οικονομικές συνέπειες. Ο «δρόμος του πετρελαίου» με το αυτόνομο κράτος των Κούρδων του Ιράκ έχει κοπεί, ενώ οι «δρόμοι της ενέργειας» είναι κλειστοί. Η κοινωνική συνοχή που είχε εξασφαλιστεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες, και χάρη στο «οικονομικό θαύμα», τείνει να διαρραγεί.

Η δεύτερη αιτία των πρόωρων εκλογών αφορά την ίδια την πολιτική – κοινωνική κατάσταση της Τουρκίας. Μια χώρα σε παρατεταμένο καθεστώς έκτακτης ανάγκης, με ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού «υπό διωγμό» (φυλακίσεις ή αυτοεξορίες), με τις ελευθερίες -Τύπου, διακίνησης ιδεών κ.λπ.- περιορισμένες έως καταργημένες, καθώς και με τη βαθιά διαίρεση της κοινωνίας σε προδότες-γκιουλενιστές και πατριώτες-ερντογανιστές, βρίσκεται σε φάση υπονόμευσης όχι μόνο της κοινωνικής συνοχής, αλλά και σε φάση διαμόρφωσης εστιών «εμφυλίων». Ο Ερντογάν είναι υποχρεωμένος να τρέχει συνεχώς, αν σταματήσει να τρέχει θα πέσει την επόμενη μέρα. Αυτό σημαίνει ότι ή θα τρέξει να ισχυροποιήσει τη θέση του (εκτελεστική προεδρία) ή, αν αφήσει το χρόνο να κυλήσει, κινδυνεύει να πέσει. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος και η ευρεία οικογένειά του είναι, εκτός των άλλων, βουτηγμένοι στη διαφθορά και τα σκάνδαλα. Η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» στο Αφρίν τού πρόσφερε έναν σχετικό θρίαμβο, αλλά αυτός ήταν και περιορισμένος και συγκυριακός.

Τρίτον, οι πολιτικές ανακατατάξεις -δημιουργία νέου κόμματος στα ακροδεξιά του (Καλό Κόμμα)- πιέζουν τον Ερντογάν για την εμπέδωση του νέου αφηγήματος, αυτού της εκτελεστικής προεδρίας. Ή τώρα ή ποτέ.

Ήθελε, εν ολίγοις, να αιφνιδιάσει…

Οι πρόωρες εκλογές είχαν ως στόχο τον αιφνιδιασμό των αντιπάλων του, κυρίως για να αποφύγει τις διαρροές προς τα πιο δεξιά του, με επίκεντρο κυρίως την οικονομία, τη διαφθορά, αλλά και τον εθνικιστικό παροξυσμό. Τα πράγματα όμως (ενίσχυση του Καλού Κόμματος από βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος) δείχνουν ότι έχασε σε έναν βαθμό το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού.

Υπάρχει ενδεχόμενο να βγει παντοδύναμος ο Ερντογάν από τις επικείμενες εκλογές; Και τι θα σημαίνει αυτό για τη χώρα και το λαό;

Η πολιτική κατάσταση της Τουρκίας επιτρέπει και το ενδεχόμενο ισχυρής εκλογής του Ερντογάν. Η συνεχής προπαγάνδα που γίνεται στην τουρκική κοινωνία -και ο ίδιος με τις ομιλίες του («διαρκές τρέξιμο», που προανέφερα) αλλά και μέσα από τα ΜΜΕ-  η δημιουργία ενός κλίματος απειλής από τους εχθρούς της χώρας, εσωτερικούς και εξωτερικούς, η απουσία, προς το παρόν, μιας ισχυρής, σοβαρής εναλλακτικής πρότασης, αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο για την σχετικά άνετη επανεκλογή του Ερντογάν. Παρ’ όλα αυτά η «αιφνιδιαστική» προσφυγή στις κάλπες δείχνει ότι η Τουρκία έχει μπει σε φάση μη σταθερότητας. Ο Ερντογάν, στα δεκαέξι χρόνια της παρουσίας του στην πολιτική ζωή της Τουρκίας, διακήρυττε πάντα ότι είναι αντίθετος σε οποιαδήποτε πρόωρη εκλογική αναμέτρηση, ακόμα κι αν αυτή είναι της τάξης του ενός μήνα. Πράγματι, σε μια Τουρκία που η έλλειψη σταθερότητας και κοινωνικής συνοχής αποτυπωνόταν πάντα στη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών (καμιά κυβέρνηση πριν από τον Ερντογάν δεν είχε ξεπεράσει τα 2 χρόνια), από το 2002 μέχρι σήμερα έδειξε αξιοσημείωτη σταθερότητα. Αυτό αποτέλεσε και τον κύριο παράγοντα ανάπτυξης της Τουρκίας. Οι πρόωρες εκλογές λοιπόν, ακόμα κι αν το αποτέλεσμά τους είναι το καλύτερο δυνατόν για τον Ερντογάν, δεν προοιωνίζονται κάτι καλό για την κοινωνία. Η ενίσχυσή του σε φάση αποσταθεροποίησης σημαίνει περαιτέρω αυταρχισμό, σημαίνει αλλαγή παραδείγματος για την Τουρκία, σημαίνει μια νέα στροφή χωρίς καμιά πυξίδα.

Το Καλό Κόμμα και η ηγέτιδά του μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική επιλογή για τον τουρκικό λαό;

Σε καμιά περίπτωση. Ένα «καθαρόαιμο» ακροδεξιό κόμμα δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή για μια Τουρκία που αυτό που της χρειάζεται είναι δημοκρατία και συναινέσεις συνύπαρξης ανάμεσα στις διαφορετικές εθνότητες κ.λπ. Δυστυχώς το πολιτικό σύστημα στην Τουρκία κινείται όλο και πιο δεξιά και εθνικιστικά. Η συμμαχία του ΑΚΡ (Ερντογάν) με το ΜΗΡ (Μπαχτσελί) σηματοδότησε τη μετατόπιση του συστήματος προς τον ακραίο εθνικισμό. Θα έλεγα μάλλον ότι έδωσε το πιο εθνικιστικό -κεμαλικό παλαιού τύπου- περιεχόμενο στον νεοφιλελεύθερο αυτοκρατορισμό του Ερντογάν. Η δημιουργία ενός ακόμα πιο εθνικιστικού κόμματος στα δεξιά, και με δεδομένη την ύπαρξη του κλασικού κεμαλικού, εθνικιστικού κι αυτού, κόμματος στα «αριστερά» (του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος του Κιλιντζάρογλου), δεν δημιουργεί αισιοδοξία και σίγουρα δεν αποτελεί εναλλακτική λύση. Η βοήθεια μάλιστα που προσφέρει το κεμαλικό κόμμα στο Καλό Κόμμα δείχνει ότι οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα δύο μέτωπα (Ερντογάν και οι άλλοι) δεν είναι προς μια δημοκρατική κατεύθυνση. Η μόνη εναλλακτική λύση θα ήταν η ενίσχυση του φιλοκουρδικού, αριστερού κόμματος (ΗDP), του οποίου ωστόσο η ηγεσία είναι στη φυλακή και η πρόσβασή του στα ΜΜΕ ανύπαρκτη. Θα ήταν μια ελπίδα για τη συσπείρωση των δημοκρατικών δυνάμεων στις τάξεις του. Είναι δύσκολο ωστόσο σε ένα κλίμα αυταρχισμού και διώξεων το φιλοκουρδικό κόμμα να μπορέσει να ανασυνταχθεί και να ξανακαταστεί υπολογίσιμη δύναμη.

Η επίσπευση των εκλογών στην Τουρκία θα παρατείνει την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τη στασιμότητα στο Κυπριακό;

Αν η Τουρκία μπαίνει πράγματι σε φάση μη σταθερότητας, σε φάση πλέον αλλαγής παραδείγματος, με ενίσχυση του ακραίου εθνικισμού, τότε δεν φαίνεται να μειώνεται η ένταση στα ελληνοτουρκικά και πολύ φοβάμαι και στο Κυπριακό η προοπτική λύσης απομακρύνεται. Έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι θα γίνει, πολύ περισσότερο που η Τουρκία, βαδίζοντας πλέον χωρίς πυξίδα, βαδίζοντας σε μια αλλαγή παραδείγματος που δεν ξέρουμε που οδηγεί, εξελίσσεται σε «απρόβλεπτη χώρα». Από τη στιγμή που η ευρωπαϊκή προοπτική δεν αποτελεί πολιτικά την πρώτη -φοβάμαι ούτε και την τελευταία- επιλογή κανενός κόμματος, ούτε και του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, οι στοιχειώδεις συμβάσεις συνεννόησης μειώνονται. Βέβαια η Τουρκία έχει πολλές οικονομικές εξαρτήσεις από την ΕΕ κι αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μέσο πίεσης και διαπραγμάτευσης. Πάντως η παρατεταμένη φυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών στην Αδριανούπολη και η προσπάθεια του Ερντογάν να τους χρησιμοποιήσει ως μέσο παζαρέματος για την έκδοση των 8 Τούρκων αξιωματικών, δείχνει ακριβώς ότι έχει χαθεί η μίνιμουμ κοινή γλώσσα συνεννόησης, μια γλώσσα βασισμένη έστω στην ηθική της καλής γειτονίας και σίγουρα στο διεθνές δίκαιο. Σε ό,τι αφορά ειδικά την Κύπρο, και μετά τις τελευταίες δηλώσεις για δύο ξεχωριστά κράτη, ίσως η μοναδική διέξοδος να είναι η ακόμα πιο επίμονη και στρατευμένη διεκδίκηση των δύο κοινοτήτων στη λύση της δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας, αλλά και η ενεργός πλέον εμπλοκή της ΕΕ.

erdogan

Ο Ερντογάν εγκλωβίζει και εγκλωβίζεται

Η περαιτέρω ισχυροποίηση του Ερντογάν τι μπορεί να επιφέρει σε Ελλάδα και Κύπρο;

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο Ερντογάν, δεν είναι μόνο το πρόσωπο και οι επιλογές του. Είναι ότι ο Ερντογάν και η πολιτική του συνιστά την τουρκική εκδοχή μιας αυταρχικής πολιτικής και ακροδεξιάς στροφής που παρατηρείται σε ευρωπαϊκό  και διεθνές επίπεδο. Σε αυτό όμως συμβάλλουν και τα υπόλοιπα κόμματα του τουρκικού πολιτικού συστήματος. Ο Ερντογάν τροφοδοτεί αλλά και τροφοδοτείται από τα υπόλοιπα. Ο ίδιος τα εγκλωβίζει σε έναν αυταρχικό προεδρισμό, αλλά και ο ίδιος εγκλωβίζεται στην πιο εθνικιστική, στρατιωτική, ρητορική του παλαιού κεμαλισμού. Στην τουρκική εκδοχή λοιπόν αυτό σημαίνει τη στροφή της Τουρκίας προς κάτι άλλο: προς μια απρόβλεπτη κατεύθυνση. Από τη στιγμή που η ευρωπαϊκή προοπτική δεν αποτελεί πλέον πυξίδα -ή την κύρια πυξίδα -του τουρκικού πολιτικού συστήματος, η Τουρκία γίνεται παράγοντας αστάθειας για όλη την περιοχή -και για την περιοχή του Καυκάσου. Η ευρωασιατική, ας πούμε, αντίληψη για μια ισχυρή Τουρκία (αλλοπρόσαλλες συμμαχίες το πρωί με τη Ρωσία, το μεσημέρι με τις ΗΠΑ και το απόγευμα πάλι με τη Ρωσία), δείχνει την προσπάθεια αλλαγής παραδείγματος χωρίς όμως ευανάγνωστο το στόχο.

Και τι στους δυτικούς συμμάχους και στην ΕΕ;

Και για τους συμμάχους της αλλά και για την ΕΕ είναι επίσης απρόβλεπτη. Όμως, παρά το γεγονός ότι αυτές οι «απρόβλεπτες» συμμαχίες της Τουρκίας (Ρωσία, Ιράν) φαίνεται να ενοχλούν τους δυτικούς συμμάχους της και την ΕΕ, από την άλλη μεριά τους είναι σε ένα βαθμό βολικές. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι κατ’ αρχάς «πού το πάει η Τουρκία», αλλά «πού το πάνε» οι Δυτικοί αλλά και η ΕΕ με τη Συρία και κατ’ επέκταση με τη Μέση Ανατολή. Ο παρατεταμένος και απίστευτα επώδυνος εμφύλιος της Συρίας, με ευθύνη και των Δυτικών, επιτρέπει την άσκηση απρόβλεπτης πολιτικής και από την Τουρκία. Η αδράνεια της ΕΕ να λύσει η ίδια, με τις δικές της αξίες, το ζήτημα των προσφύγων, έχει καταστήσει την Τουρκία συνοριοφύλακα του ευρωπαϊκού εδάφους, επομένως ρυθμιστή των σχέσεων εσωτερικά της ΕΕ των ευρωπαϊκών κρατών μεταξύ τους. Το γεγονός επίσης ότι η ΕΕ δεν έχει αποφασίσει «πού το πηγαίνει» με τη Ρωσία ενισχύει την αβεβαιότητα και επιτρέπει τις «απρόβλεπτες συμμαχίες».

Η Ελλάδα και η Κύπρος ωστόσο έχουν έναν δρόμο: την επιμονή στη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα, έτσι όπως επιβάλλουν αρχές και αξίες δικαίου, ευρωπαϊκού, διεθνούς και εθνικού, που ορίστηκαν μετά από πολύ κόπο και αίμα.

 ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΧΑΡΑΥΓΗ

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου