Ο Ρόμπερτ φον Ράνκε Γκρέιβς [Robert von Ranke Graves, 24 Ιουλίου 1895 – 7 Δεκεμβρίου 1985] επίσης γνωστός ως Ρόμπερτ Ράνκε Γκρέιβς ήταν Άγγλος ποιητής, μυθιστοριογράφος και μεταφραστής. Γεννήθηκε στο Γουίμπλεντον στα περίχωρα του Λονδίνου στις 24 Ιουλίου 1895 και πέθανε στις 7 Δεκεμβρίου 1985. Ο πατέρας του, Άλφρεντ Πέρσιβαλ Γκρέιβς, υπήρξε σημαντικός ποιητής της ιρλανδικής αναγέννησης των αρχών του αιώνα. Η μητέρα του, Αμαλία φον Ράνκε, ήταν μικρανιψιά του Γερμανού ιστορικού του 19ου αιώνα Λέοπολντ φον Ράνκε.
Σπούδασε στο Κολλέγιο St John του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, επιστρατεύτηκε πριν τελειώσει τις σπουδές του το 1914, έγινε λοχαγός του Συντάγματος των Ουαλών Τυφεκιοφόρων και τραυματίστηκε σοβαρά στην Γαλλία το 1916. Οι εμπειρίες του από τον πόλεμο περιγράφονται στο (πρώιμο) αυτοβιογραφικό του βιβλίο Good-bye to All That (Αποχαιρετισμός σε όλα αυτά, 1929).
Μετά τον πόλεμο συνέχισε τις σπουδές του, προσπάθησε ανεπιτυχώς να κρατήσει ένα εμπορικό κατάστημα, και το 1926 δίδαξε για λίγο αγγλική λογοτεχνία στο Κάιρο. Το 1927 αποσύρθηκε στη Μαγιόρκα, την οποία έκτοτε σπανίως εγκατέλειπε, και όπου πέθανε το 1985.
Ο Γκρέιβς έγινε ευρύτατα γνωστός με τα ιστορικά του μυθιστορήματα Εγώ, ο Κλαύδιος, Κλαύδιος ο θεός και Κόμης Βελισάριος. Ήταν όμως και αναγνωρισμένος ποιητής και επιτυχημένος μεταφραστής κλασικών έργων και ασχολήθηκε
Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς έκανε οκτώ παιδιά. Την Τζένι (Jennie) η οποία παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο Αλεξάντερ Κλίφορντ (Alexander Clifford)· τον Ντέιβιντ (David) ο οποίος σκοτώθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο· την Κάθριν (Catherine) η οποία παντρεύτηκε τον πυρηνικό επιστήμονα Κλίφορντ Ντάλτον (Clifford Dalton)· και τους Σαμ (Sam) και Νάνσι (Nancy) Νίκολσον (Nicholson). Με τη δεύτερη σύζυγό του, Μπέριλ Γκρέιβς (Beryl Graves: 1915–2003), έκανε τον Γουίλιαμ (William), τη Λουσία (Lucia) η οποία είναι επίσης μεταφράστρια, τον Χουάν (Juan) και τον Τομάς (Tomás) ο οποίος είναι συγγραφέας και μουσικός.
Εργογραφία
- Good-bye to All That: An Autobiography, 1929 (ελλην. μετάφρ. Αποχαιρετισμός σε όλα αυτά, μετάφρ. Βαγγέλης Κατσάνης, Αθήνα: Κάκτος, 1999).
- I, Claudius, 1934, και η συνέχειά του: Claudius the God and His Wife Messalina, 1934 (ελλην. μετάφρ. Κλαύδιος και Μεσσαλίνα, Μέρος Ι: Εγώ ο Κλαύδιος — Μέρος ΙΙ: Κλαύδιος ο Θεός και η σύζυγός του Μεσσαλίνα, μετάφρ. Νικ. Κ. Παπαρρόδου, Αθήνα: Σ. Δαρεμάς, 1960. Νεότερη μετάφρ. του πρώτου μέρους: Εγώ, ο Κλαύδιος: από την αυτοβιογραφία του Τιβέριου Κλαυδίου αυτοκράτορος των Ρωμαίων : εγεννήθη το 10 π.Χ., εδολοφονήθη και εθεοποιήθη το 54 μ.Χ., μετάφρ. Αλέξανδρος Κοτζιάς, Αθήνα: Εκδόσεις Γαλαξία, 1970, και επανέκδ. Εκδόσεις Ηριδανός, 1977 κ.ε.).
- Antigua, Penny, Puce, 1937 (ελλην. μετάφρ. Το γραμματόσημο της Αντίγκουα, μετάφραση Τάσος Δαρβέρης, Αθήνα: Μέδουσα, 1991).
- Count Belisarius, 1938 (ελλην. μετάφρ. Κόμης Βελισάριος, μετάφρ. Νικ. Κ. Παπαρρόδου, Αθήνα: Εκδόσεις Σπ. Τζηρίτα, 1958. Νεότερη έκδ. Βελισάριος: το σπαθί του Ιουστινιανού, μετάφρ. Αθηνά Κακούρη, Αθήνα: Πάπυρος, 1970).
- The Golden Fleece (Το χρυσόμαλλο δέρας), 1944 – τίτλος αμερικαν. έκδοσης : Hercules, My Shipmate, 1945 (ελλην. μετάφρ. Ηρακλής, ο συνταξιδιώτης μου, μετάφρ. Μάριος Βερέττας, Αθήνα: Εκδόσεις Alien, 1995).
- King Jesus, 1946 (ελλην. μετάφρ. Ο βασιλέας Ιησούς, μετάφρ. Μάριος Βερέττας, Αθήνα: Alien, 1995).
- The White Goddess: a historical grammar of poetic myth, 1948 (ελλην. μετάφρ. Η Λευκή Θεά: ιστορική γραμματική του ποιητικού μύθου, Αθήνα: Κάκτος, 1998).
- Food for Centaurs, 1958 (ελλην. μετάφρ. Τροφή για Κενταύρους, μετάφρ. Ρένα Καρακατσάνη, Αθήνα: Κάκτος, 1999).
- The Nazarene Gospel Restored, με τη συνεργασία του Joshua Podro, 1953 – αμερικαν. έκδοση, 1954 (Το Ναζαρηνό Ευαγγέλιο, ανέκδ. στα ελλην.).
- The Greek Myths, 1955 (Οι ελληνικοί μύθοι, μετάφρ. Λεωνίδας Ζενάκος, 2 τόμ. Αθήνα: Κάκτος, 1998).
- Hebrew Myths: The Book of Genesis, με τη συνεργασία του Raphael Patai, 1963 (ελλην. μετάφρ. Οι εβραϊκοί μύθοι: το βιβλίο της Γένεσης, μετάφρ. Στ. Ροζάνης, Αθήνα: Ύψιλον, 1991).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
-
- Μεταφρασμένα ποιήματα του Ρόμπερτ Γκρέιβς από τον Σπύρο Δόικα μαζί με το αγγλικό πρωτότυπο
- Ρόμπερτ Ράνκε Γκρέιβς (σελίδα στις εκδόσεις Κάκτος)
- Ρόμπερτ Ράνκε Γκρέιβς (σελίδα στo Biblionet)
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2010) Κόμης Βελισάριος
(2010) Κόμης Βελισάριος
(1999) Αποχαιρετισμός σε όλα αυτά
(1999) Τροφή για Κενταύρους
(1998) Η κόρη του Ομήρου
(1998) Η λευκή θεά
(1998) Οι ελληνικοί μύθοι
(1998) Οι ελληνικοί μύθοι
(1996) Βελισάριος
(1996) Εγώ ο Κλαύδιος
(1991) Το γραμματόσημο της Αντίγκουα
(1990) Κλαύδιος, ο Θεός
Η Ιστορία ως παρόν [Εγώ, ο Κλαύδιος]
Είναι φαινομενικά παράδοξο το γεγονός ότι το σημαντικότερο ιστορικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα μάς το έδωσε ένας συγγραφέας που θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ποιητή. Ωστόσο ο Γκρέιβς, γράφοντας το Εγώ, ο Κλαύδιος, σε κανένα σημείο δεν «επιτρέπει» στον ποιητή να υπονομεύσει τη δουλειά τού πεζογράφου. Η αφήγηση ακολουθεί τα γεγονότα χωρίς πουθενά να ακούγεται μια φάλτσα νότα, χωρίς σε κανένα σημείο να παρεισφρέει η μεταφορά ή να βιάζεται ο λόγος προς χάριν της ατμόσφαιρας – και παρά ταύτα το βιβλίο είναι από τα ατμοσφαιρικότερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μέσα από την Ιστορία, από μια περίοδο κατά την οποία η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του 1ου μ.Χ. αιώνα βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσής της, ο Γκρέιβς ανασύρει ένα ιστορικό πρόσωπο, τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, και τον καθιστά άνθρωπο για όλες τις εποχές, ζωντανό – και γι’ αυτό αιώνιο – παράδειγμα της ανθρώπινης συνθήκης.
Ο Κλαύδιος δεν διαθέτει κανένα προσόν να γίνει αυτοκράτορας. Είναι κουτσός, αδύναμος, ένα πρόσωπο της σκιάς, ένας παρείσακτος – ο «χαζός» της οικογένειας. Απεχθάνεται την εξουσία και την ιδέα της άσκησης της εξουσίας, δεν ενδιαφέρεται να επιβληθεί σε κανέναν, δεν θέλει να παίρνει αποφάσεις για λογαριασμό άλλων· και όμως η συγκυρία τον ανεβάζει στο ύπατο αξίωμα. Γίνεται λοιπόν αυτοκράτορας παρά τη θέλησή του. Στην αφήγησή του μοιάζει να απολογείται που επέτρεψε στον εαυτό του να αναλάβει το αξίωμα. Περιστοιχίζεται από φιλόδοξους, ανόητους, μηχανορράφους και αδίστακτους, όλους όσοι κινούνται στους διαδρόμους της εξουσίας εποφθαλμιώντας την, υπηρετώντας την ή λατρεύοντάς την.
Ο Κλαύδιος θα προτιμούσε να είναι απλός συγκλητικός ή και τίποτε απολύτως και να περάσει τη ζωή του χωρίς να αφήσει ίχνη πίσω του. Το πεπρωμένο του όμως έλεγε πως θα γινόταν αυτοκράτορας στα πενήντα του, σύζυγος της ακόρεστης Μεσσαλίνας, την οποία ωστόσο αγαπούσε βαθιά, ένας μονάρχης που δεν πίστευε στη μοναρχία. Δεν ήταν ο σκληρός και αδίστακτος τύραννος, όπως πιστεύουμε, μας λέει ο συγγραφέας. Ηταν ένας άνθρωπος που τον αδίκησαν οι συγκυρίες και η αντιπάθεια των συγχρόνων του.
Ο Γκρέιβς περιγράφει με απαράμιλλη μαεστρία τη ρωμαϊκή κοινωνία της εποχής. Αυθεντία στα θέματα της αρχαιότητας, δήλωσε κάποτε πως ουδέποτε κατέφυγε στις βιβλιοθήκες για να γράψει τα ιστορικά του μυθιστορήματα, που σημαίνει ότι ο προικισμένος δημιουργός μπορεί να διαβάσει το παρελθόν ως μεταμφιεσμένο παρόν ζωντανεύοντας την εποχή και όχι περιγράφοντας το απολίθωμά της. Η ρωμαϊκή κοινωνία τού Γκρέιβς είναι ένας κόσμος σημερινός χωρίς να παύει να ανήκει στην Ιστορία. Στο λαμπρό του επίτευγμα θριαμβεύει η μυθοπλασία. Είναι ένας ύμνος στην ανθρώπινη συνθήκη, ένα βιβλίο που ο αναγνώστης το διαβάζει με πάθος και με νοσταλγία και το κλείνει κυριευμένος από αισθήματα βαθύτατης επιείκειας, τέτοια που μόνο τα μεγάλα έργα της δημιουργικής φαντασίας έχουν τη δύναμη να προκαλούν.
Το Εγώ, ο Κλαύδιος σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη του έκδοση συμπεριλήφθηκε στα κλασικά μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ακόμη και σήμερα μοιάζει αξεπέραστο. Σε κανένα σημείο του δεν σε παραπέμπει στις ιστορικές πηγές. Γιατί ο Γκρέιβς ήξερε τόσο καλά την εποχή ώστε δεν έχει κανείς λόγο να αμφισβητήσει αυτό που κάποτε ισχυρίστηκε: πως κατέφευγε στις πηγές (μεταξύ άλλων, στον Σουητώνιο, στον Δίωνα τον Κάσσιο, στον Διόδωρο τον Σικελό, στον Πλούταρχο και στον Καίσαρα) μόνο μετά τη γραφή των ιστορικών του μυθιστορημάτων, προκειμένου να ελέγξει και να διασταυρώσει τα γεγονότα που ήδη είχε περιγράψει. Οσο για τη γλώσσα του, είναι γνωστό πως υπήρξε από τους μεγαλύτερους τεχνίτες. Και είναι ευτύχημα ότι το μυθιστόρημά του αυτό μεταφράστηκε εξαίρετα από τον Αλέξανδρο Κοτζιά.
* Ρόμπερτ Γκρέιβς, Εγώ, ο Κλαύδιος