Ο Νόαμ Τσόμσκι [Avram Noam Chomsky, γενν. 7 Δεκεμβρίου 1928] είναι Αμερικανός καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT). Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ έχει δώσει και εκτενείς διαλέξεις επάνω σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και την ιστορία της διανόησης. Επίσης, ο Τσόμσκι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, με πληθώρα βιβλίων τα οποία επικρίνουν κυρίως την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ με δήλωσή του τοποθέτησε ιδεολογικά τον εαυτό του στον αναρχικό χώρο, αν και κατά καιρούς έχουν σχολιαστεί οι φιλελεύθερες καταβολές της πολιτικής του σκέψης. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας, απ’ όπου αποφοίτησε με πτυχίο φιλοσοφίας το 1949 και με μεταπτυχιακό στη γλωσσολογία το 1951. Η συνεργασία του εκεί με τον διάσημο γλωσσολόγο Zellig Harris έθεσε τις βάσεις για τις μετέπειτα θεωρίες του στη γλωσσολογία και την πολιτική του σκέψη.

Ο Τσόμσκι είναι ο εισηγητής της λεγόμενης «γενετικής-μετασχηματιστικής γραμματικής», κυρίως με το ριζοσπαστικό γλωσσολογικό του σύγγραμμα Συντακτικές Δομές του 1957. Η γενετική θεωρία για τη γλώσσα, παρά τις αλλεπάλληλες εξελίξεις και αναθεωρήσεις της, χαρακτηρίζεται από κάποιες σταθερές παραδοχές όπως η ακόλουθη: η ικανότητα του ανθρώπου να παράγει και να κατανοεί ασύλληπτο για τον ανθρώπινο νου αριθμό προτάσεων είναι έμφυτη και μας οδηγεί βάσιμα στην υπόθεση για την ύπαρξη γλωσσικών καθολικών, γενικευμένων δομών και περιορισμών στους οποίους υπακούν όλες οι φυσικές γλώσσες, παρά την παρατηρούμενη τεράστια τυπολογική ποικιλία τους. Η ύπαρξη μιας εγγενούς «Καθολικής Γραμματικής» καθιστά το παιδί ικανό να μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, παρά την αποσπασματικότητα των δεδομένων τα οποία προσλαμβάνει ο άνθρωπος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Ο Τσόμσκι αμφισβήτησε τη συμπεριφοριστική θεωρία για την γλωσσική κατάκτηση και προώθησε ένα τυπικό/φορμαλιστικό πρότυπο περιγραφής και ανάλυσης της γλώσσας, ιδιαίτερα στο επίπεδο της σύνταξης. Ο τρόπος με τον οποίο ο Τσόμσκι απέδωσε φορμαλιστικά την γλωσσική ικανότητα εξηγεί επαρκώς τη λεγόμενη “γλωσσική δημιουργικότητα”, κεντρική ιδιότητα των φυσικών γλωσσών: με ένα πεπερασμένο αριθμό κανόνων και ένα ορισμένο σύνολο γλωσσικών μονάδων (φωνολογικών και λεξικών), οι άνθρωποι είναι ικανοί να παραγάγουν και να αντιληφθούν άπειρο πλήθος προτάσεων, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων που ποτέ ξανά δεν έχουν παραχθεί.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ: https://el.wikipedia.org

********************************************************************

Η άγνωστη πλευρά του Τσόμσκι

Στην Ελλάδα ο Nοam Chomsky (Νόαμ Τσόμσκι) είναι γνωστός για δύο κυρίως λόγους. Στο ευρύτερο κοινό είναι γνωστός για την πολιτική του δραστηριότητα ως ένας από τους πιο δριμείς επικριτές όχι μόνο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά και του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος εν γένει. Σε ένα μικρότερο κοινό ειδημόνων είναι γνωστός κυρίως για το επιστημονικό του έργο στον τομέα της γλωσσολογίας.

Αυτό που απουσιάζει από τον χώρο τόσο της ελληνικής όσο και της διεθνούς βιβλιογραφίας είναι η διερεύνηση και η ανάδειξη μιας άλλης πτυχής της σκέψης του Τσόμσκι. της πολιτικής του φιλοσοφίας η οποία, όπως τουλάχιστον ισχυρίζεται ο ίδιος, παίρνει ως άξονα αναφοράς το φιλελευθερισμό και μάλιστα τον κλασικό φιλελευθερισμό του 18ου αιώνα. Αυτή πολιτικοφιλοσοφική πτυχή της σκέψης του Τσόμσκι διαπερνά όλο το έργο του και επηρεάζει ακόμα, όπως θα δείξουμε, και την επιστημονική μεθοδολογία του στον τομέα της γλωσσολογίας.

Στόχος λοιπόν αυτού του βιβλίου είναι η συστηματική ανασυγκρότηση της φιλελεύθερης κριτικής που ασκεί ο Τσόμσκι στον σύγχρονο καπιταλισμό, καθώς και η αντιδιαστολή των απόψεών του σε θέματα όπως η αγορά, τα περιουσιακά δικαιώματα, οι ανώνυμες εταιρείες, το κράτος, η παγκοσμιοποίηση, η δημοκρατία, η μισθωτή εργασία, ο μεθοδολογικός ατομισμός, η ανθρώπινη φύση, η κοινωνία κ.λπ. με τις απόψεις νεοφιλελεύθερων διανοητών. κυρίως των νεοαυστριακών, όπως του νομπελίστα Friedrich Hayek, του Joseph Shumperet, του Ludvig von Mises, του Milton Friedman και αναλυτών της σχολής της Δημόσιας Επιλογής.

Συνοπτικά, το επιχείρημα του Τσόμσκι είναι ότι το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα αποτελεί διαστρέβλωση των αξιών του κλασικού φιλελευθερισμού. Οι τοποθετήσεις του παραπέμπουν κυρίως στον Adam Smith και τον Wilhelm von Humbold, ενώ δεν παραλείπει να κάνει αναφορές και στον Alexis de Tocqueville. Είναι ενδιαφέρον ότι ο ορισμός τον οποίο χρησιμοποιεί για το υπάρχον οικονομικό σύστημα, δηλαδή «επιχειρηματικός μερκαντιλισμός» («corporate mercantilism»), παραπέμπει άμεσα στην κριτική που άσκησε ο Ανταμ Σμιθ στο σύστημα της εποχής του.

Είναι πολύ δύσκολο να τοποθετήσει κανείς την κριτική του Τσόμσκι στο πλαίσιο του γνωστού σχήματος «Αριστερά-Δεξιά». Ο ίδιος μάλιστα θεωρεί ότι αυτοί οι όροι δεν έχουν πλέον νόημα: «Συμβατικοί όροι του πολιτικού λόγου, όπως Αριστερά και Δεξιά, κατάντησαν σχεδόν κενοί περιεχομένου. Είναι τόσο διαστρεβλωμένοι και παράλογοι, ώστε είναι μάλλον καλύτερα να τους απορρίψουμε».

Πάντως, το κεντρικό στοιχείο που σε τελική ανάλυση διαφοροποιεί ριζικά τις πολιτικοοικονομικές αντιλήψεις του Τσόμσκι από αυτές που επικρατούν στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς είναι το γεγονός ότι βασίζονται σε μια συγκεκριμένη θεώρηση της ανθρώπινης φύσης, η οποία σε τελική ανάλυση παραπέμπει στη βιολογία. Ο Τσόμσκι απορρίπτει την αντίληψη του ανθρώπου ως μιας «λευκής κόλλας χαρτιού» (Πίνκερ) στην οποία μπορεί να γράψει κανείς ό,τι θέλει, μια άποψη που αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως παράγωγο πολιτισμικών και ιστορικών μεταβλητών.

Ο Τσόμσκι δεν προσπαθεί να οικοδομήσει μια δεοντολογική θεωρία ούτε μια θεωρία κοινωνικής δικαιοσύνης, όπως ο Ρολς, ούτε καν μια ηθική θεώρηση. Ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» τον οποίο επικαλείται δεν είναι μια θεωρία ή κοσμοθεώρηση που είναι πιο δίκαιη, πιο αποτελεσματική ή πιο παραγωγική από τις άλλες. Δεν είναι μια θεωρία, με άλλα λόγια, που νομιμοποιείται στη βάση μιας ηθικής, πολιτικής ή οικονομικής κοσμοαντίληψης.

Αντίθετα, ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» αποτελεί προσπάθεια επεξεργασίας και διατύπωσης των κοινωνικών προϋποθέσεων που θα πρέπει να υπάρχουν προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν στο έπακρο οι έμφυτες βιολογικές δυνατότητες του ανθρώπου. Οπως γράφει: «Πιστεύω ότι οι πολιτικές απόψεις καθενός ή οι ιδέες του για την κοινωνική οργάνωση θα πρέπει να βασίζονται σε τελική ανάλυση σε κάποια αντίληψη για την ανθρώπινη φύση και τις ανθρώπινες ανάγκες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 20/04/2007

*************************************************************

Εργα του Νόαμ Τσόμσκι στα ελληνικά

• «Μορφή και νόημα στις φυσικές γλώσσες», μτφρ. Μάριος Μαρκίδης, «Ερασμος», 1977.
• «Λουτρά αίματος», μτφρ. Ελένη Γαρίδη, «Ηριδανός», 1981.
• «Συντακτικές δομές», μτφρ. Φώτης Καβουκόπουλος, «Νεφέλη», 1991.
• «Ετος 501», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Μέδουσα», 1994.
• «Επανεκτιμώντας το Κάμελοτ», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Τόπος», 1994.
• «Παλιές και νέες τάξεις πραγμάτων», μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, «Νέα Σύνορα», 1996.
• «Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής», μτφρ. Νότης Πάτσαλος, «Ελεύθερος Τύπος», 1997.
• «Η χειραγώγηση των μαζών» μτφρ. Θεολ. Βουλγαρίδης, «Scripta», 1997.
• «Η νέα παγκόσμια τάξη», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 1999.
• «Το κοινό καλό», μτφρ. Παντελής Ανδρικόπουλος, «Scripta», 1999.
• «Η βιομηχανία κατασκευής υπηκόων», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 1999.
• «Οι έχοντες και μη κατέχοντες», μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 1999.
• «Κέρδος και πολίτης» μτφρ. Λάμπης Χαραλαμπίδης, «Καστανιώτης».
• «Δυνάμεις και προοπτικές», μτφρ. Λάμπης Χαραλαμπίδης, «Νέα Σύνορα», 1999.
• «Οι διανοούμενοι και το κράτος», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 2000.
• «Σημειώσεις για τον αναρχισμό», «Ελευθεριακή Κουλτούρα», 2000.
• «Σκέψεις πάνω στα ΜΜΕ», «Ελευθεριακή Κουλτούρα».
• «Ο νέος στρατιωτικός ανθρωπισμός», μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, «Scripta», 2000.
• «Νέα τάξη», μτφρ. Αριάδνη Αλαβάνου, «Νέα Σύνορα», 2000.
• «Κυριαρχία και παγκόσμια τάξη», μτφρ. Ν. Αλεξίου – Π. Καλαμαράς, «Ελεύθερος Τύπος», 2000.
• «Η κουλτούρα της τρομοκρατίας», μτφρ. Ελένη Αστερίου, «Νέα Σύνορα», 2000.
• «Ο νόμος της δύναμης στην παγκόσμια τάξη», μτφρ. Δάφνη Βούβαλη, «Νέα Σύνορα», 2001.
• «Λατινική Αμερική, από την αποικιοκρατία στην παγκοσμιοποίηση», μτφρ. Γεωργία Γιαννακοπούλου, «Ελεύθερος Τύπος», 2001.
• «Πειρατές και αυτοκράτορες», μτφρ. Ιουλία Τσολακίδου, «Παρατηρητής», 2001.
• «Μια νέα γενιά χαράζει τα όρια», μτφρ. Νεκτάριος Καλαϊτζής, «Scripta», 2001.
• «11/9», μτφρ. Σάββας Μιχαήλ, «Αγρα», 2001.
• «Εκπαίδευση χωρίς ελευθερία και κρίση» μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 2002.
• «Μοιραίο τρίγωνο. Οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι», μτφρ. Δάφνη Βούβαλη, «Νέα Σύνορα», 2002.
• (με Κρίστοφερ Χίτσενς) «Η μεγάλη διαμάχη. Παγκοσμιοποίηση – Τρομοκρατία – Αριστερά», μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, «Ελάτη», 2002.
• «Προπαγάνδα και κοινός νους», μτφρ. Κώστας Τσαπόγας, «Νέα Σύνορα», 2003.
• «Εξουσία και τρομοκρατία», μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, «Πατάκης», 2003.
• «Η αρχιτεκτονική της γλώσσας», μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 2003.
• «Πειρατές και αυτοκράτορες. Παλιοί και νέοι» μτφρ. Νίκος Βούλγαρης, «Νέα Σύνορα», 2004.
• «Αμερικανική ισχύς και νέοι μανδαρίνοι», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Scripta», 2004.