[Ζαν Μορεάς (Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος). Ξυλογραφία Achille Ouvré.]

Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ή γνωστότερος με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ζαν Μορεάς -Jean Moréas-, (15 Απριλίου 1856-Παρίσι 30 Μαρτίου 1910) ήταν Έλληνας λογοτέχνης. Έγραψε ποιήματα στα ελληνικά και τα γαλλικά αλλά είναι περισσότερο γνωστός για την συνεισφορά του στα γαλλικά γράμματα με το ψευδώνυμο Ζαν Μορεάς.

Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του νομικού Αδαμαντίου Παπαδιαμαντόπουλου και εγγονός του πρόκριτου και Φιλικού Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Πραγματοποίησε νομικές σπουδές στη Γερμανία (Μόναχο) και τη Γαλλία (Παρίσι). Στη Γαλλία εγκατέλειψε τις σπουδές του και μπήκε στους εκεί λογοτεχνικούς κύκλους. Μετά από τρία χρόνια παραμονής στο Παρίσι επέστρεψε για λίγο στην Ελλάδα για να ανακοινώσει στην οικογένειά του τη μόνιμη εγκατάστασή του στη Γαλλία. Το 1880 γύρισε στο Παρίσι και από τότε επισκέφτηκε τη γενέτειρά του μόνο δυο φορές, μια το 1897 για να συμμετάσχει στον ελληνοτουρκικό πόλεμο και μια το 1906 για να παρακολουθήσει παράσταση του θεατρικού του έργου Ιφιγένεια εν Ταύροις από το θίασο του ζεύγους Συλβαίν στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Στο Παρίσι ο Παπαδιαμαντόπουλος έγινε δημοφιλής ποιητής με το ψευδώνυμο Ζαν Μορεάς, ασπάστηκε αρχικά το συμβολισμό και συνδέθηκε με τους Μαλλαρμέ, Βερλαίν και Όσκαρ Ουάιλντ, εν συνεχεία ωστόσο ίδρυσε τη λεγόμενη Ρομανική Σχολή επιχειρώντας την υλοποίηση νέων ποιητικών οραματισμών, λιγότερο σκοτεινών. Στα γαλλικά δημοσίευσε ποιητικές συλλογές με γνωστότερη τη Στροφές ( που αποτελείται από έξι συνολικά τόμους και αποκαλύπτει ένα νέο προσανατολισμό του ποιητή προς το νεοκλασικισμό), μυθιστορήματα, αισθητικά και λογοτεχνικά δοκίμια, και την τραγωδία Ιφιγένεια εν Ταύροις, διασκευή από την ομώνυμη τραγωδία του Goethe. Προς το τέλος της ζωής του πήρε τη γαλλική υπηκοότητα και ήταν υποψήφιος της Γαλλικής Ακαδημίας των Αθανάτων. Πέθανε από ασθένεια του ήπατος στο Παρίσι το 1910, ενώ η σορός του αποτεφρώθηκε σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του. Στο χώρο της νεοελληνικής λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε με νεανικά ποιήματα και άρθρα, τα οποία δημοσίευσε με το πραγματικό του όνομα στο περιοδικό της εποχής Αττικός Μηνύτωρ, με τις μεταφράσεις του των έργων Φάουστ του Goethe, Η φωλιά των κοράκων του A.Houssay και κάποιων ποιημάτων του Heinrich Heine, με τον πρόλογό του στην έκδοση του έργου του Αλέξανδρου Σούτσου Ατίθασος ποιητής, με τη συμμετοχή του στην κριτική διαμάχη μεταξύ Άγγελου Βλάχου και Εμμανουήλ Ροΐδη το 1877, με κάποια ελληνόφωνα διηγήματά του, όπως Ο χρηματισμός της αθιγγανίδος και κυρίως με τη μοναδική ελληνόφωνη ποιητική συλλογή του Τρυγόνες και Έχιδναι, την οποία υπέβαλε στο Βουτσιναίο ποιητικό διαγωνισμό το 1873 και δημοσίευσε το 1878 σε ηλικία 22 μόλις ετών. Οι Τρυγόνες και Έχιδναι περιλαμβάνουν ποιήματα στην καθαρεύουσα, τη δημοτική και τη γαλλική γλώσσα, τα οποία τοποθετούν τον Παπαδιαμαντόπουλο στη μετάβαση από το ρομαντισμό της Α’ Αθηναϊκής Σχολής στην ανανέωση του ποιητικού λόγου και τη Νέα Αθηναϊκή Σχολή.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ζαν Μορεάς, βλ. Άγρας Τέλλος, «Μωρεάς Ζαν», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια17. Αθήνα, Πυρσός, 1931, Γιάκος Δημήτρης, «Παπαδιαμαντόπουλος Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. , Μερακλής Μ.Γ., «Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.178-181. Αθήνα, Σοκόλης, 1977 και χ.σ., «Παπαδιαμαντόπουλος Ιωάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Άγρας Τέλλος, «Μωρεάς Ζαν», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια17. Αθήνα, Πυρσός, 1931.
• Γιάκος Δημήτρης, «Παπαδιαμαντόπουλος Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Δημαράς Κ.Θ. Οι ποιηταί του ΙΘ΄ αιώνα, σ.322 κ.εξ. Αθήνα, 1954.
• Επισκοπόπουλος Ν., «Ο Ιωάννης Μωρεάς γάλλος ποιητής» , Παναθήναια3, ετ.Β΄, 31/1/1902, σ.243-245.
• Καιροφύλλας Κ. , «Ο Ζαν Μορεάς εις την Ελλάδα» , Εμπρός15, 16 και 17/4/1932.
• Κακλαμάνος Δ., Ιωάννης Μωρεάς. Αθήνα, τυπ. Εστία, 1910.
• Καπετσώνη- Μωραΐτη Σοφία, «Ζαν Μωρεάς – Γκιγιώμ Απολλιναίρ», Νέα Εστία142, 1/9/1997, ετ.ΟΑ΄, αρ.1684, σ.1260-1269 (μαζί ένα κείμενο του Απολλιναίρ για τον Μορεάς).
• Κωνσταντουλάκη – Χάντζου Ιωάννα, «Jean Moreas· Έπειτα από 100 χρόνια», Νέα Εστία121, ετ.ΞΑ΄, 1/1/1987, αρ.1428, σ.37-41.
• Μαλακάσης Μιλτιάδης, «Ο άνθρωπος», Το περιοδικό μας157, 1900.
• Μαλακάσης Μιλτιάδης, «Αναμνήσεις», Νουμάς, 1915.
• Μαλακάσης Μιλτιάδης, «Ο Μωρεάς εν Αθήναις», Παναθήναια3, ετ.Β΄, 31/1/1902, σ.245-246.
• Μαλακάσης Μιλτιάδης, «Jean Moreas», Νέα Εστία27, ετ.ΙΔ΄, 15/4/1940, αρ.320, σ.494-497 και 1η/5/1940, αρ.321, σ.547-551.
• Μερακλής Μ.Γ., «Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.178-181. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
• Μυρτιώτισσα, «Μορεάς», Φιλολογική Πρωτοχρονιά1950, σ.75.
• Νιρβάνας Παύλος, Φιλολογικά απομνημονεύματα. Αθήνα, χ.ε., χ.χ.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Jean Moreas: Iphigenie, tragedie en cinq actes», Παναθήναια, ετ.Ε΄, 15/11/1904, σ.86-88.
• Παλαμάς Κωστής, Άπαντα1, σ.16. Αθήνα, Μπίρης, χ.χ.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Τριάντα χρόνια ύστερα απ’ το θάνατο του Μορεάς», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΑ΄• Δρόμοι παράλληλοι, σ.203-205. Αθήνα, Αετός, 1943.
• Παπαγεωργίου Αλέκος Γ., Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος μεταφραστής του «Βέρθερου» του Goethe. Αθήνα, 1963 (ανάτυπο από το περιοδικό Παρνασσός, τομ . Ε΄, αρ.2)
• Παράσχος Κλέων, «Στο περιθώριο των Στροφών», Οι Νέοι, 1919 (τώρα στον τόμο Μορφές και ιδέες, σ.5-16. Αθήνα, 1938).
• Παράσχος Κλέων, «Το ελληνικό έργο του Jean Moreas», Μορφές και ιδέες, σ.17-40. Αθήνα, 1938.
• Χριστοδούλου Γιάννης (Eloy Trouvere), Άπαντα1• Η ποίηση του Jean Moreas. Αθήνα, 1988.
• χ.σ., «Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος», Παναθήναια3, ετ.Β΄, 31/1/1902, σ.241-243.
• χ.σ., «Παπαδιαμαντόπουλος Ιωάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Embiricos Alexandre, Les etapes de Jean Moreas· Preface de Charles Baoudouin. Lausanne, ed.La concorde, 1948.
• Jouanny Robert A., Jean Moreas ecrivain grecque· La jeunesse de Ioannis Papadiamantopoulos en Grece. Παρίσι, 1975 (στη σειρά Bibliotheques de Lettres Modernes, αρ.25).
• Kerofilas Costas, Moreas en Grece. Tirage a part du Messager d’ Athenes, 1932.
Αφιερώματα περιοδικών
• ΠαναθήναιαΚ΄, ετ.Ι΄, 1η/ 4/1910.
• Νέα Εστία60, ετ.Λ΄, Χριστούγεννα 1956, αρ.707.

Εργογραφία
(ελληνόφωνες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Ποίηση
• Τρυγόνες και έχιδναι. Αθήνα, 1876.
ΙΙ.Δοκίμιο
• Ολίγαι σελίδες επ’ ευκαιρία της μεταξύ των κ.κ. Ροΐδη και Βλάχου αναφυείσης φιλολογικής έριδος. Αθήνα, τυπ. Εφημερίδος των συζητήσεων, 1878.
ΙΙΙ. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Οι Στροφές· Με προλεγόμενα· Μετάφραση Σ.Σκίπη. Αθήνα, 1915.
• Οι Στροφές· Μετάφραση Μ.Μαλακάση. Αθήνα, 1920.
• Οι Στροφές· μεταφραστής Τέλλος Άγρας. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1921.
• Εκλογή από το ποιητικό του έργο• Les syrtes – Les cantilenes – Le pelerin passione – Poemes et sylves. Μεταφραστής Τέλλος Άγρας με πρόλογον. Αθήνα, Ζηκάκης, 1926.
• Στροφές· Μετάφρασις Ελένης Κεσίσογλου. Αθήνα, 1933.
• Στροφές του Ζαν Μωρεάς• Μεταφρασμένες από τον Κλέωνα Β. Παράσχο μ’ ένα μελέτημα για το έργο κ’ ένα σημείωμα για τη μετάφραση. Αθήνα, 1964.