Ο Ούγκο Γκρότιους (Hugo Grotius, Huig de Groot, Hugo de Groot, 10 Απριλίου 1583 – 28 Αυγούστου 1645) ήταν διάσημος Ολλανδός ουμανιστής, πολιτικός και διπλωμάτης, ποιητής και νομικός. Υπήρξε άριστος γνώστης των ελληνικών γραμμάτων, καλός ιστορικός, περίφημος θεολόγος και συγγραφέας. Το κύριο έργο του, πραγματικό Σύστημα Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, βαθύτατα επηρεασμένο από τους αρχαίους συγγραφείς, είναι το De jure belli ac pacis (1625). Προηγουμένως είχε κυκλοφορήσει με αφορμή την αγγλοολλανδική διένεξη σχετικά με την ελευθερία των θαλασσών, τμήμα ανέκδοτης γνωμοδοτήσεώς του με το τίτλο Mare liberum (1608). Η όλη γνωμοδότηση βρέθηκε το 1868 και δημοσιεύτηκε με τον τίτλο De jure praede commentarius.
Η εισφορά στην επιστήμη του Διεθνούς Δικαίου
Είχε το ευτύχημα κατά τον περιπετειώδη βίο του- που τον οδήγησαν άλλοτε στις φυλακές της πατρίδας του, άλλοτε στο Παρίσι ως Σύμβουλο του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Parlement de Paris) ή ως πρεσβευτή της Σουηδίας- να αντιμετωπίσει τα διεθνή προβλήματα εκ του σύνεγγυς, ως άνθρωπος της πράξης.
- Για πρώτη φορά συγκεκριμένα προβλήματα της διεθνούς ζωής αντιμετωπίζονται κάτω από το πρίσμα της νομικής επιστήμης χωρίς παρεμβολές θρησκευτικών ή ηθικολογικών απόψεων. Διαπνεόμενος από φιλελεύθερες ιδέες, λάτρης του ιδανικού της δικαιοσύνης και της ανεξιθρησκίας, αποβλέπει στην ανασύνθεση και βελτίωση του υπάρχοντος νομικού υλικού.
- Υπεραμύνθηκε της ελευθερίας των θαλασσών. Η ανοικτή θάλασσα που αποτελεί βασικό στοιχείο ανάπτυξης των διεθνών σχέσεων δεν πρέπει να υπάγεται στην κυριαρχία των παράκτιων χωρών. Η ελευθερία των θαλασσών είναι συνέπεια της ελευθερίας των διεθνών συναλλαγών που απορρέει από την αδυναμία των κατ΄ιδίαν πολιτειών για να ικανοποιήσουν όλες τις ανάγκες του ανθρώπου.
- Όπως ο Francisco Suárez, έτσι και ο Γκρότιους διαχώρισε επιμελώς τις δύο έννοιες, του Φυσικού και του Θετικού δικαίου των οποίων αποδέχεται την συνύπαρξη. Το πρώτο ανάγεται στις γενικές περί ηθικής αρχές που συνάγεται βάσει της απαγωγικής μεθόδου, το δε θετικό δίκαιο μπορεί να διαπιστωθεί μέσω της αντικειμενικής θεώρησης της πρακτικής των Εθνών.
- Ως προς το θεμελιώδες θέμα του «δικαίου» και του «αδίκου» πολέμου δεν παίρνει θέση ηθικολόγου, αλλά αυστηρού νομικού. Καθορίζει με κάθε λεπτομέρεια τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο πόλεμος είναι θεμιτός, όπως λ.χ. όταν ο ηγεμών αντιμετωπίζει ενδεχόμενη απειλή ή τελεί σε άμυνα. Θέτει ως αρχή ότι το κράτος καθίσταται ενίοτε εγκληματικό, ελλείψει όμως αμερόληπτου κριτή στη Διεθνή Κοινότητα (τα προς καταστολήν επεμβαίνοντα κράτη ως κινούμενα λόγω συμφερόντων) που χαρακτηρίζει ως «διεθνές έγκλημα», αν δεν γεννάται αμφιβολία καμία δεν παρέχουν εγγύηση ανιδιοτέλειας.
- Ανέπτυξε αρχές οι οποίες μετά την πάροδο τριών αιώνων έγιναν θεμελιώδεις: την αρχή κατά την οποίαν ο πόλεμος, άσχετα αν είναι θεμιτός ή αθέμιτος, πρέπει να διεξάγεται κατά τρόπον ανθρωπιστικό και την αρχή κατά την οποία τα κράτη μη γνωρίζοντα υπερκειμένη αυτών πολιτική εξουσία υπόκεινται όχι ολιγότερο στις επιταγές του Δικαίου.
Έργογραφία
Σε ηλικία 15 μόλις χρονών έγραψε μια σειρά πολιτικών μονολόγων με τίτλο Ρωμαίος ποντίφικας (Pontifex Romanus) και τον επόμενο χρόνο (1599) εξέδωσε το έργο του Μαρτιανού Καπέλλα. Αργότερα εξέδωσε τον Λουκανό (1614), τον Σίλιο Ιταλικό (1636) και τον Τάκιτο (1640).
- De republica emendanda (Για τη βελτίωση του πολιτικού συστήματος) – 1601
- Parallelon rerumpublicarum (Σύγκριση συνταγμάτων) – 1602
- De iure praedae (Περί αρπαγής), περιλαμβάνει το Mare liberum (Ελεύθερες Θάλασσες) – 1604
- De antiquitate reipublicae Batavicae (Η παλαιότητα της ολλανδικής δημοκρατίας) – 1610
- Ordinum pietas (Η θρησκευτικότητα των κρατών) – 1613
- Defensio fidei catholicae de satisfactione (Υπεράσπιση της χριστιανικής πίστης)- 1617
- De iure belli ac pacis (Περί του Δικαίου του πολέμου και της ειρήνης) – 1625
- De veritate religionis Christianae (Περί αλήθειας της χριστιανικής Πίστης) – 1627
- Inleydinge tot de Hollantsche rechtsgeleertheit (Εισαγωγή στο ολλανδικό Δίκαιο) – 1631
- Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum -1636
- Via ad pacem ecclesiasticam (Ο δρόμος προς την θρησκευτική ειρήνη) – 1642
- De imperio summarum potestatum circa sacra (Σχετικά με τα δικαιώματα των βασιλέων σε θρησκευτικά ζητήματα) – 1647
- De fato (Περί του μέλλοντος) – 1648
- Annales et historiae de rebus Belgicis (Χρονικά και Ιστορία των Κάτω Χωρών) – 1657
- Μετέφρασε με επιτυχία επίσης στα ολλανδικά τις Φοίνισσες του Ευριπίδη, τα Ειδύλλια του Θεόκριτου και την Ανθολογία του Πλανούδη