Ο Ουίλιαμ Μπλέικ (William Blake) (28 Νοεμβρίου 1757 - 12 Αυγούστου 1827) ήταν Αγγλος ποιητής, ζωγράφος και τυπογράφος.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του το συναρπαστικό έργο του δεν αναγνωρίστηκε σε μεγάλο βαθμό, αλλά τώρα πλέον θεωρείται ηγετική μορφή στην ιστορία της ποίησης και των εικαστικών τεχνών της ρομαντικής εποχής.
Το 2002 μάλιστα ο Μπλέικ κατέλαβε τον αριθμό 38 στη λίστα της δημοσκόπησης του BBC για τους 100 σπουδαιότερους Βρετανούς (100 Greatest Britons).
Συχνά χαρακτηρίζεται «προφήτης» στην αγγλική ποίηση και σήμερα τιμάται η μεγαλοφυΐα του και χαίρει αναγνώρισης στην παγκόσμια λογοτεχνία, αν και στην εποχή του χλευάστηκε ως παράφρων και εκκεντρικός καλλιτέχνης.
Ο Μπλέικ μεγάλωσε στο Σόχο στο Λονδίνο, μέσα σε μια οικογένεια όχι πλούσια αλλά άνετη οικονομικά καθώς διατηρούσαν κατάστημα με κάλτσες και ανδρικό ρουχισμό.
«Pity», 1795
ΤΑΤΕΟι γονείς του ενθάρρυναν το ενδιαφέρον του μικρού Ουίλιαμ για την τέχνη, καθώς διέκριναν το ταλέντο του ανάμεσα στα πέντε παιδιά τους.
Σε ηλικία μόλις 12 ετών ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα και στα 14 του μαθήτευσε κοντά στον Τζέιμς Μπασάιρ (James Basire) (1730-1802), έναν πετυχημένο χαράκτη της εποχής.
Αργότερα (1779) σπούδασε στη Βασιλική Aκαδημία, όπου αναμενόταν να αντιγράφει συνεχώς κλασικά έργα ζωγραφικής και αγάλματα -όπως και οι άλλοι σπουδαστές- και να υιοθετήσει ένα επίσημο, διαδεδομένο στιλ, το οποίο όμως απεχθανόταν, οπότε γρήγορα το ξεπέρασε και το άφησε πίσω του.
Δεν ήταν ένας εύκολος, συμβατικός άνθρωπος και καλλιτέχνης και από την αρχή της καριέρας του με τις ριζοσπαστικές του ιδέες δημιούργησε πολλές αντιπάθειες στη συντηρητική αγγλοσαξονική καθεστηκυία τάξη.
Το ελεύθερο πνεύμα του τον οδήγησε σε άλλους δρόμους και πειραματισμούς, πέρα από τα κλασικά πορτρέτα κατά παραγγελία που θα του έκαναν εύκολη την καθημερινότητα ως μια καλή πηγή εισοδήματος και με το ταλέντο του θα έλυνε κάθε οικονομικό του πρόβλημα.
Από το 1780 αρχίζει να παρουσιάζει δημόσια έργα του τα οποία εντυπωσιάζουν τον Τζορτζ Κίμπερλαντ (George Cumberland) (1754-1848), έναν από τους ιδρυτές της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου, ο οποίος γίνεται διά βίου φίλος και υποστηρικτής του. Αυτό όμως δεν φτάνει για την αναδυόμενη καριέρα του.
Από αριστερά: Αυτοπροσωπογραφία, 1802. Πορτρέτο της γυναίκας του, Κάθριν Μπούτσερ, 1805. Προβολή σε μεγάλη διάσταση του έργου του «The Spiritual Form of Nelson Guiding Leviathan», 1805-9
Το 1782 παντρεύεται την Κάθριν Μπούτσερ (Catherine Boucher) (1762-1831), ένα φτωχό και αναλφάβητο κορίτσι. Ο Μπλέικ με υπομονή και αγάπη την εκπαιδεύει, όχι μόνο στη γραφή και την ανάγνωση, αλλά και στη χαρακτική τέχνη. Η σχέση τους γίνεται βαθιά και συνεργάζονται αρμονικά ως δάσκαλος με μαθήτρια-βοηθό καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Την ίδια χρονιά γνωρίζεται με τον Τζον Φλάξμαν (John Flaxman) (1755-1826), γλύπτη και σχεδιαστή που έμελλε να γίνει προστάτης της τέχνης του. Με την οικονομική ενίσχυσή του εκδόθηκε η πρώτη συλλογή ποιημάτων του τα οποία είναι αποκαλυπτικά της ιδιοφυΐας και της ιδιότυπης λυρικότητάς του.
Συνεχίζει να δημιουργεί στίχους σε όλη τη ζωή του. Αναμφισβήτητα ακόμα και σήμερα είναι επίκαιροι καθώς με περίσσιο ταλέντο δημιούργησε ποιήματα διαμαρτυρίας ενάντια στην κρατούσα τάξη, την κάθε μορφή εξουσίας, τη θρησκεία αλλά και την εκβιομηχάνιση.
Βρίσκει τρόπους για να δημοσιεύσει τα ποιήματά του υιοθετώντας μια πρωτότυπη τεχνική εκτύπωσης συνδυάζοντας την ιδιότητα του χαράκτη και ζωγράφου με αυτήν του ποιητή. Εγραφε τους στίχους σε πλάκες χαλκού που με τη βοήθεια μελανιού και χρωμάτων τύπωνε δημιουργώντας ολόκληρους τόμους.
Βέβαια δημιούργησε και αρκετά εμπορικά χαρακτικά για βιοποριστικούς λόγους και για να «χρηματοδοτεί» την τέχνη του πέραν των δωρεών από τους προστάτες του.
«Jerusalem», 1820. Εκτύπωση από χαρακτικό, ακουαρέλα και μελάνι
Yale Center for British Art (New Haven, USA)Ο Μπλέικ, φύσει επαναστάτης, έτρεφε πολύ μεγάλες ελπίδες για τις ριζοσπαστικές αλλαγές που θα έφερναν στον κόσμο η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση, όμως δυστυχώς έχασε τις ελπίδες του με την άνοδο του Ροβεσπιέρου που από επικεφαλής της Παρισινής Κομμούνας έγινε συνώνυμος της τρομοκρατίας και των μαζικών εκτελέσεων.
Μαχητής μέχρι το τέλος του, πάντα αγωνιζόταν για την ισότητα των ανθρώπων, τη σεξουαλική ισότητα των φύλων αλλά και την ισότητα μέσα στον θεσμό του γάμου. Καταδίκαζε ανοιχτά και απερίφραστα την επιβεβλημένη από τη συντηρητική κοινωνία «σεξουαλική αγνότητα» της γυναίκας και τον προκαθορισμένο από τις οικογένειες και τις τάξεις γάμο.
Οι Αγγλοσάξονες, με τη ματαιοδοξία και τις αγκυλώσεις της εποχής, δεν μπορούσαν να διακρίνουν και να αντέξουν το πνεύμα και τις αλήθειες που έφερνε η τέχνη του αντιρατσιστή, ειρηνιστή και ριζοσπάστη Ουίλιαμ Μπλέικ. Ακόμα και το υπέροχο ζωγραφικό του έργο δεν μπορούσε να το απολαύσει το κοινό και αυτό τον απογοήτευε.
Οι καινοτόμες μέθοδοι που χρησιμοποιεί, η θεματολογία του και το επαναστατικό ύφος που φέρνει η ζωγραφική του απορρίπτονται από την αγγλική κοινωνία. Μόνο εκεί γύρω στην αλλαγή του 19ου αιώνα έρχεται μια μετριοπαθής αναγνώριση του ταλέντου του, όμως δεν μπόρεσε να χωρέσει μέσα στο καλούπι που οι σύγχρονοί του κριτικοί θέλησαν να τον τοποθετήσουν.
Οσο πιο αλληγορικό και πνευματικό γινόταν το έργο του, τόσο μεγαλύτερη σύγχυση προκαλούσε στους θεατές. Αυτή η αντίδραση του κοινού δημιούργησε τεράστια πικρία στον καλλιτέχνη, με αποκορύφωμα την καταστροφική έκθεση που πραγματοποίησε το 1809.
«The Ghost of a Flea», 1819
PRIVATE COLLECTIONΠαρουσιάστηκε στον χώρο πάνω από το οικογενειακό εμπορικό κατάστημά τους στο Λονδίνο και την επισκέφτηκαν ελάχιστοι παίρνοντας χείριστες κριτικές, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί από αυτήν του την καλλιτεχνική έκφραση και δραστηριότητα.
Στις μέρες μας μια συναρπαστική και προσεγμένη έκθεση-έρευνα έρχεται να φωτίσει τη ζωή και την καριέρα του μεγάλου Βρετανού οραματιστή.
Οι πόρτες και οι αίθουσες στη μεγάλη πινακοθήκη Tate Britain στο Μίλμπανκ του Λονδίνου, ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Βρετανίας που θεωρείται η επιτομή της βρετανικής τέχνης και ναυαρχίδα του δικτύου πινακοθηκών Tate στην Αγγλία, άνοιξαν για να αποδώσουν την οφειλόμενη τιμή στον ποιητή, χαράκτη και ζωγράφο.
Με τίτλο το όνομά του εκτίθενται σε χρονολογική σειρά περισσότερα από 300 έργα του, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ακουαρέλες, ζωγραφιές με λάδι και εκτυπώσεις.
Είναι η μεγαλύτερη έκθεση του έργου του Μπλέικ τα τελευταία 20 χρόνια με σκοπό να ανακαλύψει ο κόσμος του 21ου αιώνα το πρωτοποριακό πνεύμα του που κάνει τις δημιουργίες του να φαντάζουν το ίδιο επίκαιρες σήμερα.
Τα ποιήματά του εκτυπωμένα από χαρακτικά τα οποία επιζωγράφιζε
Tate (Seraphina Neville)Περιλαμβάνονται μερικά από τα πιο γνωστά έργα του, όπως το «Newton» (1795-1805) και το «Ghost of a Flea», (1819-20).
Τα εμβληματικά έργα του «The Spiritual Form of Nelson Guiding Leviathan» (1805-9) και «The Spiritual Form of Pitt Guiding Behemoth» (1805) ψηφιοποιήθηκαν και προβάλλονται σε τεράστια διάσταση, όπως τα είχε ονειρευτεί και θα ήθελε να είναι ο καλλιτέχνης.
Επίσης η Tate μπόρεσε και αναδημιούργησε ένα δωμάτιο όπως ήταν ο χώρος πάνω από το οικογενειακό κατάστημα στο οποίο πραγματοποιήθηκε η αποτυχημένη του έκθεση επιτρέποντας στους επισκέπτες να συναντηθούν με τους πίνακές του ακριβώς όπως οι θεατές πριν από 200 χρόνια.
Περιδιαβαίνοντας στις μεγάλες αίθουσες αντιλαμβάνεσαι πως ο Μπλέικ υπήρξε ένας σταθερός υπερασπιστής του θεμελιώδους ρόλου της τέχνης στα προβλήματα της κοινωνίας αλλά και της σημασίας της καλλιτεχνικής ελευθερίας και έκφρασης χωρίς περιορισμούς και αγκυλώσεις.
Κατάφερε με τις πεποιθήσεις και τις πολιτικές δεσμεύσεις του που πέρναγε στο έργο του να εμπνεύσει τις γενιές που ακολούθησαν και τα μηνύματά του να φτάνουν ζωντανά στις μέρες μας συνειδητοποιώντας κάποιος πως ουσιαστικά πολύ λίγα έχουν αλλάξει στον κόσμο και στις νοοτροπίες μας.
ΙNFO
«William Blake», Tate Britain, Λονδίνο, μέχρι 2 Φεβρουαρίου 2020 (https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/exhibition/william-blake-artist)
https://www.efsyn.gr