Ο Αουζιάς Μαρκ (Ausiàs March, 1400 – 3 Μαρτίου 1459) ήταν ποιητής και ιππότης του Μεσαίωνα από τη Βαλενθιανική Κοινότητα. Γεννήθηκε το 1400 στο βασίλειο της Βαλένθια και πέθανε στην ίδια την πόλη της Βαλένθια στις 3 Μαρτίου του 1459. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του Βαλενθιανικού Χρυσού Αιώνα και η ποίησή του, στα καταλανικά, είχε τρομερή επίδραση στην καστιλιανική ποίηση των τριών επόμενων αιώνων. Σήμερα έχουν διασωθεί 128 ποιήματα του Αουζιάς Μαρκ που προέρχονται από χειρόγραφα και παλαιές εκδόσεις, και κατατάσσονται σε τρεις κύριες κατηγορίες, τα σχετικά με την αγάπη, το ήθος και τα πνευματικά.
Ο Αουζιάς Μαρκ ήταν γιος του Πέρε Μαρκ και της Ελιονόρ Ριπόλ. Είχε μία αδερφή, την Πεϊρόνα που ήταν κωφή και πολλά αδέρφια από τον προηγούμενο γάμο του πατέρα του. Υπήρξε ο αγαπημένος γιος του πατέρα του, που ήταν ευγενής υποτελής στον δούκα της Γκαντία, Αλφόνσο της Αραγόνας. Όταν γεννήθηκε αυτός ήταν ήδη 60 ετών και τον έχρισε αποκλειστικό κληρονόμο της περιουσίας του και κεφαλή του ευγενικού οίκου. Έλαβε την τυπική εκπαίδευση που λάμβαναν οι γόνοι των ευγενών, που είχε ως κύριο σκοπό να τους μυήσει στην ιπποσύνη. Χάρη στον πατέρα του, που ήταν ποιητής και είχε στην κατοχή του μια αρκετά μεγάλη βιβλιοθήκη γαλουχήθηκε στα γράμματα της εποχής.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του στις 7 Ιουνίου του 1413 άρχισε να αναλαμβάνει βήμα βήμα τις υποχρεώσεις του ως ευγενής. Δείγμα αυτού του γεγονότος είναι το ότι το 1415 κλήθηκε στο συμβούλιο ευγενών που πραγματοποιήθηκε στη Βαλένθια. Εκεί χρίστηκε διάδοχος του Στέμματος της Αραγόνας ο πρίγκηπας Αλφόνσο και ο Αουζιάς Μαρκ, ώριμος πλέον ευγενής, τέθηκε επίσημα στις υπηρεσίες του.
Το 1419 όντας πλέον επίσημα ιππότης, ο Αουζιάς Μαρκ συμμετείχε στην βασιλική αποστολή που ετοιμαζόταν να δράσει στην Μεσόγειο. Ένα χρόνο μετά κατευθύνθηκε μαζί με τον βασιλικό στόλο στην Σαρδηνία αν και τελικά δεν χρειάστηκε να εμπλακεί σε μάχη καθώς το ζήτημα που είχε προκύψει λύθηκε διπλωματικά. Οι επόμενοι μήνες πέρασαν μεπολύ ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του, που αφιέρωνε στις ιπποτικές ασχολίες όπως το κυνήγι στο πλάι του βασιλιά Αλφόνσου και άλλων γνωστών προσώπων της αποστολής (Ζόρδι ντε Σαν Ζόρδι, Λιουίς ντε Μπιλαράσα, Αντρέου Φεβρέ). Ο επόμενος σταθμός της αποστολής ήταν η Κορσική όπου αν και κατέλαβαν το Κάλβι, η γενοβέζικη βοήθεια προς την πόλη του Μπονιφάτσιο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της απέτρεψαν την κατάκτηση του νησιού. Μετά την αποτυχία αυτή, ο Αουζιάς Μαρκ γύρισε πίσω στην Βαλένθια μαζί με ένα μέρος των δυνάμεων του Στέμματος ενώ οι υπόλοιποι κατευθύνθηκαν στην Σικελία και μετέπειτα στο βασίλειο της Νεάπολης.
Όταν έφτασε στην Γκαντία, όντας πλέον ενήλικος (το όριο τότε ήταν τα εικοσιπέντε έτη) η μητέρα του τού παρέδωσε την κληρονομιά. Η επόμενη αποστολή στην οποία συμμετείχε πραγματοποιήθηκε το 1424 και είχε ως στόχο τα νησιά Τζέρμπα και Κερκενά που χρησιμοποιούνταν ως βάσεις από πειρατές που επιτίθονταν εναντίον της Σικελίας. Παρά την αποτυχία της επέμβασης στην Τζέρμπα (όπου συμμετείχε ο Αουζιάς Μαρκ) τόσο η κατάληψη του άλλου νησιού όσο και τα πλουσιοπάροχα δώρα που έλαβαν σε αντάλλαγμα της μη επίθεσης στην Τύνιδα έστεψαν την αποστολή με επιτυχία.
Με το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων ο Αουζιάς Μαρκ επέστρεψε στο Βασίλειο της Βαλένθιας έχοντας λάβει τις ευχαριστίες του βασιλιά που περιελάμβαναν παραχωρήσεις γης προς όφελός του και την ανακήρυξή του σε υπεύθυνο για τα βασιλικά κυνηγετικά γεράκια. Μετά από ένα διάστημα που διέμεινε στην Αλβουφέρα της Βαλένθιας απασχολημένος με το νέο του ρόλο, επέστρεψε στην Γκαντία. Εκεί αφιερώθηκε στις υποχρεώσεις του ως φεουδαρχικός ηγεμόνας της περιοχής, ερχόμενος σε κόντρα πολλές φορές με την ίδια την πόλη της Γκαντία. Ένα από τα θετικά στοιχεία της πολύ σκληρής του ηγεμονίας υπήρξε σίγουρα η βελτίωση της τοπικής αγροτικής παραγωγικότητας με την εισαγωγή του ζαχαροκάλαμου και την πραγματοποίηση εγγειοβελτιωτικών έργων. Για παράδειγμα, το λεγόμενο Assut dels March, χτισμένο το 1450, λειτουργεί ακόμα.
Όσον αφορά την προσωπική του ζωή, ο Αουζιάς Μαρκ φέρετε να είχε ορισμένες περιπλοκές με δεσποινίδες του Βασιλείου φτάνοντας λόγω μιας τέτοιας κατάστασης πολύ κοντά στην δήμευση της περιουσίας του. Το 1437 παντρεύτηκε με την Ιζαβέλ Μαρτορέλ, αδερφή του άλλου πολύ σημαντικού βαλενθιανού συγγραφέα, Ζοανότ Μαρτορέλ. Από αυτόν τον γάμο που έληξε με τον θάνατο της Ισαβέλ κληρονόμησε αρκετές περιοχές. Το 1443 ξαναπαντρεύτηκε με την Ζοάνα Εσκόρνα από το Πεδρεγέ, το οποίο και κληρονόμησε με τον θάνατό της.
Το 1450 η οικογένεια των Μαρκ μετακόμισε στην Βαλένθια. Η απουσία νόμιμων διαδόχων και ο θάνατος της δεύτερής του γυναίκας προκάλεσε πολύ πόνο στον Αουζιάς Μαρκ, ο θάνατος του οποίου επήλθε τελικά στις 3 Μαρτίου 1459. Κύριος κληρονόμος ανακηρύχθηκε ένας ανιψιός της τελευταίας του γυναίκας. Έπαψε να υπάρχει έτσι οριστικά η βαλενθιανική πλευρά της ευγενούς οικογένειας των Μαρκ.
Έργα
Ο Αουζιάς Μαρκ έγραψε συνολικά εκατόν είκοσι οκτώ ποιήματα. Οι περισσότεροι μελετητές τα χωρίζουν βάσει θεματικών κύκλων, καθένας από τους οποίους διαμορφώνει και μία διακριτή νοηματική ενότητα. Παρά ταύτα παρατηρείται επίσης και μια συνεχής εξέλιξη στους κύκλους αυτούς, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι το σύνολο των ποιημάτων του Αουζιάς Μαρκ αποτελεί μέρος ενός μεγάλου ποιήματος.
Το κύριο έργο του Αουζιάς Μαρκ είναι μια συλλογή ποιημάτων με τον τίτλο Cants d’Amor (‘Ερωτικά άσματα’) όπου ο συγγραφέας αποτυπώνει τη μέγιστη έκφραση της προσωπικής του ιδέας περί έρωτα. Το έργο χωρίζεται σε πέντε μέρη με βάση τα “σενιάλς” που χρησιμοποιεί (μια τροβαδουρική τεχνική που μετέτρεπε τους τίτλους σε μεταφορές με σκοπό την αναγνώρισή του από την αγαπημένη του).
Ο Αουζιάς Μαρκ είναι ένας αναγνωρισμένος ποιητής μέσα στα πλαίσια της μεσαιωνικής λογοτεχνίας στα καταλανικά. Διαβάστηκε πάρα πολύ και επηρέασε άμεσα τους καστιλιάνους ποιητές του επόμενου αιώνα (Γκαρθιλάσο ντε λα Βέγα, Ντιέγο Ουρτάδο ντε Μεντόθα) ενώ η ποιητική παραγωγή του 15ου αιώνα στα καταλανικά είναι ουσιαστικά μια προσπάθεια αντιγραφής του. Απόδειξη της φήμης του είναι τα πάμπολλα χειρόγραφα που έχουν διασωθεί και οι πολλές μεταφράσεις των έργων του.
Η ποίηση του Αουζιάς Μαρκ θεωρείται μοντέρνα και προχωρημένη σε σχέση με την προηγούμενη ποιητική παραγωγή όχι τόσο λόγω της φόρμας (που ακολουθεί την στιχουργική της τροβαδουρικής ποίησης) όσο λόγω της θεματικής της και του πιο προσωπικού της ύφους (εντάσσει στην ποίησή του αυθεντικές προσωπικές εμπειρίες όπως τον θάνατο της δεύτερής του γυναίκας). Η γυναίκα επαναπροσδιορίζεται ως διακριτό άτομο με αρετές μα και αδυναμίες. Αναδεικνύεται το ψυχολογικό της προφίλ, εναντίον των εκφραστικών υπερβολών περί της ομορφιάς της. Όλα αυτά εκφράζονται στο σύνολο του έργου του που διατηρεί πάντα μια εσωτερική συνοχή που κινείται γύρω από την συνεχή παρουσία του ποιητικού εγώ.
Ο Μαρκ μάλλον θα εκλάμβανε ότι η τροβαδουρική λυρική εξέφραζε συναισθήματα που διαμορφώνονταν με βάση τους κανόνες του «αυλικού έρωτα» όσον αφορά το περιεχόμενο και με βάση μια φανταχτερή αλλά παράλληλα ψεύτικη, κενή και απόμακρη ρητορική όσον αφορά την μορφή. Όταν αρχίζει να γράφει απορρίπτει ορισμένες τάσεις: υπογράφει τα ποιήματά του, σε αντίθεση με τους προηγούμενους που εξέδιδαν ποιήματα χρησιμοποιώντας ψευδώνυμα, και γράφει σε καθαρή καταλανική γλώσσα σε αντίθεση με την πρότερη χρήση προβηγκιανικών στοιχείων. Η προσωπικότητα του ποιητή εμφανίζεται επώνυμα πλέον για να εκφράσει τις ατομικές του έγνοιες γύρω από τον έρωτα, την σχέση του ανθρώπου με τον θεό, τον θάνατο και τα ηθικά προβλήματα. Αυτοί οι προβληματισμοί είναι πραγματικοί, όπως πραγματικές είναι και οι μορφές των γυναικών που εμφανίζονται στα ποιήματά του που, εν αντιθέσει με τις απόμακρες και πλατωνικές πρωταγωνίστριες των προηγουμένων ποιητών, γίνονται αντικείμενο της αγάπης ή του μίσους για πολύ συγκεκριμένους λόγους και όχι χάριν εξιδανίκευσης. Η ποίηση του Αουζιάς Μαρκ χαρακτηρίζεται από υψηλό ύφος κυρίως λόγω της προβηγκιανικής επιρροής, της κομψότητας και της ακρίβειας που τη διακρίνει. Από την άλλη, χρησιμοποιεί λέξεις και συντακτικές κατασκευές πιο λαϊκού τύπου. Παράδειγμα είναι η συνεχής παρουσία καθημερινών αντικειμένων, τυπικών μεσαιωνικών τοποθεσιών (κάστρα, πανδοχεία, γιορτές στις πόλεις), ανθρώπινων χαρακτήρων (στρατιώτες, φτωχοί, άρρωστοι κλπ.) και ρητορικών ερωτήσεων ή επιφωνημάτων που χρησιμεύουν στο να τον φέρουν πιο κοντά με τον αναγνώστη.