Στο πλαίσιο του έτους-αφιέρωμα στα 25 χρόνια έρευνας στην Αρχαία Ελίκη από τον Σεπτέμβριο του 1988, όταν ξεκίνησε η πρώτη έρευνα στην περιοχή, το Πανεπιστήμιο Πατρών και η ΕΦΑΕΛ πραγματοποίησαν με εξαιρετική επιτυχία την πρώτη στη σειρά των σχετικών εκδηλώσεων, Επιστημονική Ημερίδα και Φωτογραφική Έκθεση με τίτλο

ΕΛΙΚΗ, Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ της ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΧΑΪΑΣ: 25 Χρόνια Διεπιστημονικής Έρευνας του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης

στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών την Τετάρτη, 12 Δεκεμβρίου 2012, υπό τον συντονισμό της δημοσιογράφου Νατάσας Ράγιου. Στην ημερίδα που παρακολούθησαν πολλοί φοιτητές, πανεπιστημιακοί, μέλη της ΕΦΑΕΛ και πολιτιστικών φορέων, χαιρετισμούς απηύθυναν ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών Καθ. Γιώργος Παναγιωτάκης και ο Αντιπρόεδρος της ΕΦΑΕΛ Κώστας Κλάγκος. Η ημερίδα ξεκίνησε με την ομιλία της Προέδρου της ΕΦΑΕΛ και Διευθύντριας των ερευνών Καθ. Αρχαιολογίας Ντόρας Κατσωνοπούλου, η οποία παρουσίασε μέσα από εμπεριστατωμένες διαφάνειες το συνολικό ερευνητικό έργο από την έναρξη της πρώτης υποβρύχιας έρευνας τον Σεπτέμβριο 1988 μέχρι και την πλέον πρόσφατη ερευνητική περίοδο 2012. Η κ. Κατσωνοπούλου αναφέρθηκε αναλυτικά στην διεπιστημονική μεθοδολογία με την οποία η ερευνητική ομάδα προσέγγισε το άλυτο κατά το παρελθόν ζήτημα του εντοπισμού της αρχαίας πόλης, μέσα από μια πρωτοποριακή έρευνα και με νέα ερμηνεία των αρχαίων κειμένων από την ίδια, που κατέληξε με επιτυχία στον εντοπισμό της Αρχαίας Ελίκης στην ξηρά μεταξύ των ποταμών Σελινούντα και Κερυνίτη. Ακολούθως παρουσίασε τα πιο σημαντικά από τα πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αρχαία Ελίκη που καλύπτουν διαφορετικές ιστορικές φάσεις της ζωής της αρχαίας πόλης, σχεδόν αδιάλειπτα από την τρίτη χιλιετία π.Χ. μέχρι και τον 5ο αιώνα μ.Χ. Η ομιλία ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση των ιδιαιτέρως σημαντικών ευρημάτων που ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές 2012 και αφορούν σε δύο κομβικές περιόδους για την Αρχαία Ελίκη: Την Γεωμετρική (9ος-αρχές 7ου αι. π.Χ.) στη διάρκεια της οποίας η σημαίνουσα πόλη της Ελίκης ίδρυσε την πρώτη αχαϊκή αποικία στη Μεγάλη Ελλάδα, την πόλη της Συβάρεως, μια ανακάλυψη που αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για πολλά χρόνια από τους επιστήμονες που ασχολούνται με την Γεωμετρική Αχαΐα και τις αχαϊκές αποικίες στη Δύση. Και την Κλασική που πιθανότατα σχετίζεται με το διάσημο καταστροφικό συμβάν του 373 π.Χ. και τις γεωλογικές μεταβολές που επισυνέβησαν στο τοπίο της Ελίκης. Όπως τόνισε η κ. Κατσωνοπούλου λόγω της ξεχωριστής σημασίας των φετινών ευρημάτων, η έρευνα θα εστιάσει στη συνέχεια σε συστηματική και σε βάθος διερεύνηση και στις δύο αυτές περιπτώσεις.

Ο συν-διευθυντής της έρευνας Καθ. Γεωλογίας Γιάννης Κουκουβέλας στην ομιλία του με τίτλο «Ζώντας στην Ελίκη με τους Σεισμούς», έδειξε τη σημασία της έρευνας στην περιοχή για την κατανόηση των επιπτώσεων των σεισμών στον πολιτισμό των ανθρώπων τα τελευταία δέκα χιλιάδες χρόνια. Καθώς η καταστροφή της Ελίκης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους σεισμούς και τις φυσικές καταστροφές που τους ακολουθούν, είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι με την πορεία της έρευνας προέκυψε πλήθος στοιχείων που αύξησε τον γνωστό μέχρι σήμερα αριθμό των σεισμών από δύο σε επτά. Η επιστημονική γνώση που αποκτήθηκε στη διάρκεια των ανασκαφικών περιόδων στην Ελίκη είναι καταιγιστική αφού σχεδόν κάθε χρόνο ανακαλύπτονται ευρήματα τόσο σε αρχαιολογικό όσο και γεωλογικό επίπεδο που δείχνουν ότι η παρουσία των σεισμών είναι ιδιαίτερα πυκνή ακόμα και για μια περιοχή όπως ο Κορινθιακός κόλπος, όπου οι σεισμοί έχουν μεγάλη συχνότητα. Τα συμπεράσματα από την έρευνα είναι πολλά και ενδιαφέροντα, αφού με τα μέχρι σήμερα δεδομένα έχουν καθορισθεί ο χρόνος επανάληψης και η περίοδος εκδήλωσης των σεισμών με πολύ μεγάλη ακρίβεια για τη Μεσολιθική, την Πρωτοελλαδική, την Κλασική, την Ελληνιστική και την Ρωμαϊκή περίοδο, δηλαδή για χρονικό διάστημα 7000 χρόνων πριν από σήμερα.

Στη συνέχεια, ο Καθ. Γεωλογίας Νίκος Κοντόπουλος που εξειδικεύεται στην ιζηματολογία, παρουσίασε στο ακροατήριο τα συμπεράσματα σχετικά με τη γνώση μας για το διαχρονικό τοπίο της Αρχαίας Ελίκης που αποτελεί κλειδί για τις αρχαιολογικές ανασκαφές με στόχο την ολοκληρωμένη αποκάλυψη και περιγραφή της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας στην περιοχή για τα τελευταία 7000 χρόνια πριν από σήμερα. Από τις συστηματικές ιζηματολογικές έρευνες (μελέτη πλήθους γεωτρήσεων) προκύπτει ότι ακριβώς βόρεια των δυο γειτονικών αλλουβιακών ριπιδίων της Κερύνειας και των Νικολαιίκων, στα τελευταία 7000 χρόνια υπήρχε υδάτινο σώμα με τη μορφή λίμνης/λιμνοθάλασσας, που αναφέρεται ως «πόρος» από τον φιλόσοφο και μαθηματικό Ερατοσθένη που επισκέφθηκε την περιοχή της Ελίκης τον 3ο αιώνα π.Χ. Ο «πόρος» που ερμηνεύθηκε λανθασμένα ως Κορινθιακός Κόλπος από τους αρχαιολόγους μέχρι το 1994, βρήκε τη σωστή ερμηνεία ως μία αρχαία λιμνοθάλασσα στο χερσαίο χώρο από την Καθ. Αρχαιολογίας Ντόρα Κατσωνοπούλου που δημοσίευσε τη σχετική μελέτη της το 1995. Είναι προφανές ότι τα όρια και ο χαρακτήρας αυτής της λίμνης/λιμνοθάλασσας διαχρονικά οριοθετούν τις θέσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτελούν κατά συνέπεια κλειδί για την οριοθέτηση των αρχαίων οικιστικών καταλοίπων στην περιοχή της Αρχαίας Ελίκης. Γι’ αυτό, η γεωαρχαιολογική έρευνα θα συνεχισθεί με στόχο την πλήρη και ακριβή οριοθέτηση της αρχαίας λίμνης και την ακριβή χρονο-στρωματογραφική μελέτη των αλλουβιακών ριπιδίων.

Τέλος, ο Δρ Γεωλογίας Γιάννης Ηλιόπουλος με εξειδίκευση στην Αρχαιομετρία, μίλησε για την αρχαιομετρική μελέτη της κεραμικής από τον Πρωτοελλαδικό οικισμό της Αρχαίας Ελίκης στο Ριζόμυλο (3η χιλιετία π.Χ.), με τη χρήση ορυκτο-πετρογραφικών και χημικών μεθόδων. Όπως ανέλυσε ο ομιλητής, αυτή η μελέτη επέτρεψε την αναγνώριση δύο κύριων κεραμικών ομάδων στις οποίες ταξινομείται το 67% των δειγμάτων που αναλύθηκαν. Η διαφοροποίηση μεταξύ των δύο ομάδων αποδίδεται στις διαφορετικές τεχνολογικές επιλογές των αρχαίων κεραμέων. Η μία από αυτές αποτελεί το προϊόν υψηλότερου βαθμού δεξιοτεχνίας, όπως αποδεικνύει η εσκεμμένη πρόσθεση αδρανών συστατικών στην κύρια αργιλική πρώτη ύλη καθώς και καλύτερος έλεγχος των θερμοκρασιών όπτησης. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι ενώ κατά την παλαιότερη φάση του οικισμού, η Ελίκη φαίνεται να αποτελούσε αποκλειστικά κέντρο κατανάλωσης κεραμικής, ακολούθως άρχισε να παράγει και τη δικιά της κεραμική με σκοπό να εξυπηρετήσει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του τοπικού πληθυσμού για την αποθήκευση των αγαθών. Η δειγματοληψία τοπικών αργιλικών πρώτων υλών και ποτάμιων άμμων από την ευρύτερη περιοχή έρευνας και η μελέτη τους, θα επιτρέψει την περαιτέρω συσχέτιση των αρχαίων κεραμικών με τη γεωλογία της περιοχής.

Η ημερίδα έκλεισε με τα εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης με πλούσιες φωτογραφίες από τις ανασκαφές και τα ευρήματα και κατατοπιστικά συνοδευτικά κείμενα από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, που φιλοξενείται στο Κτίριο Α του Πανεπιστημίου Πατρών και θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2013.

Από το ΔΣ

Συνημμένες δύο φωτογραφίες:

1. Η δημοσιογράφος Νατάσα Ράγιου με την Ντόρα Κατσωνοπούλου

και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Πατρών στο χώρο της έκθεσης

2. Το πάνελ των ομιλητών (από αριστερά Γιάννης Ηλιόπουλος, Νίκος Κοντόπουλος, Ντόρα Κατσωνοπούλου και Γιάννης Κουκουβέλας) με τη δημοσιογράφο Νατάσα Ράγιου