Η έκτακτη ανακοίνωση της Διευθύντριας του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης, κ. Ντόρας Κατσωνοπούλου κατά την έναρξη του τριήμερου Ε΄ Διεθνούς Συνεδρίου για την Ελίκη κα την Αιγιάλεια που διενεργήθηκε 4,5 και 6 Οκτωβρίου στο Αίγιο και αφορά την εύρεση νομίσματος μοναδικής σημασίας από την αρχαία Ελίκη, εντάχθηκε στο πρόγραμμα του Διεθνούς Συνεδρίου.

Το εύρημα από τις ανασκαφές ταυτοποίησε, στο πλαίσιο των εργασιών συντήρησης και μελέτης ο καθηγητής Robert Weir του πανεπιστημίου Widsor που είχε ανεβρεθεί

στο μεγάλο κτιριακό συγκρότημα του 3ου αιώνα π.Χ. στα όρια της σημερινής Ελίκης και των Βαλιμητίκων του Δήμου Αιγιάλειας. Στα 1500 τ.μ. περίπου του κτιρίου που έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα, έχουν έρθει στο φως εξαιρετικώς επιμελημένες δεξαμενές με βοτσαλωτά δάπεδα, σημαντικός αριθμός λίθινων και πήλινων κατασκευών που σχετίζονται με προκαταρκτικά και κύρια στάδια πρόπλυσης, βαφής και στεγνώματος νημάτων και υφασμάτων, χώροι διαμονής και αποθήκευσης, και μεγάλος στεγασμένος χώρος στο βορειοδυτικό τμήμα του συγκροτήματος με πλούσια ευρήματα συμπεριλαμβανομένων και αντικειμένων σε πολύτιμα μέταλλα, η ανασκαφή του οποίου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Στα βαθύτερα στρώματα της ανασκαφής, σε αυτό το χώρο, 3 μ. περίπου κάτω από τη σύγχρονη επιφάνεια, την τελευταία ημέρα των ανασκαφικών εργασιών, ανάμεσα στα άφθονα ευρήματα όπως σημειώνει στο ανασκαφικό της ημερολόγιο η αρχαιολόγος επόπτρια της ανασκαφής Αλίκη Κουρμανοπούλου του Πανεπιστημίου του Μοντρεάλ, εντόπισε στρογγυλό χάλκινο αντικείμενο, σημαντικά διαβρωμένο με πιθανή διακόσμηση από ανθύλλια στις άκρες του, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει. Το εύρημα που καταχωρήθηκε από την αρχαιολόγο ως χάλκινο αντικείμενο με τον αριθμό 6, μεταφέρθηκε προς φύλαξη στην αρχαιολογική αποθήκη της Ελίκης στο αντίστοιχο κιβώτιο των χάλκινων αντικειμένων, όπου και παρέμεινε μέχρι πρόσφατα όταν, στο πλαίσιο ταξινόμησης των καταχωρημένων χάλκινων αντικειμένων από το κτιριακό συγκρότημα προκειμένου να συντηρηθούν, διαπιστώθηκε ότι ανάμεσα σε αυτά περιλαμβανόταν και διαβρωμένο χάλκινο αντικείμενο που ήταν όμως νόμισμα, οπότε και εντάχθηκε στην ομάδα των υπό εξέταση νομισμάτων από τον ειδικό νομισματολόγο του προγράμματος Robert Weir.

Κατά τη διάρκεια του αρχικού καθαρισμού, ο Robert Weir ήδη αντιλήφθηκε ότι πρόκειται για νόμισμα σπάνιας κοπής που για πρώτη φορά είχε βρεθεί στις ανασκαφές μας. Ο ίδιος, πέραν της μεγάλης του εμπειρίας ως ειδικός της νομισματολογίας, έχει μελετήσει περί τα100 νομίσματα των δικών μας ανασκαφών που έχουν παραδοθεί μέχρι σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αιγίου. Με τον περαιτέρω καθαρισμό του νομίσματος, κατέστη δυνατή η ανάγνωση από τον Robert Weir των πρώτων διαγνωστικών στοιχείων της απεικόνισης και στις δύο πλευρές του νομίσματος που έδειχναν ότι ίσως είχε βρεθεί για πρώτη φορά στις ανασκαφές μας μοναδικό νόμισμα που απεικόνιζε τον θεό της Ελίκης, Ποσειδώνα. Η αναγνώριση στη συνέχεια της επιγραφής ΕΛΙΚ απέναντι από το πρόσωπο γενειοφόρου θεού στον εμπροσθότυπο του νομίσματος, ανάλογη με εκείνη στα δύο γνωστά από τον 190 αιώνα χάλκινα νομίσματα της Ελίκης στο Βερολίνο και στο πιο πρόσφατο τρίτο νόμισμα της ίδιας κοπής που αγοράσθηκε σε δημοπρασία στη Ζυρίχη το 2006, όπως και ιχνών παράστασης δελφινιού γύρω από τρίαινα στον οπισθότυπο, δεν άφηνε πλέον καμία αμφιβολία ότι μόλις είχε ταυτοποιηθεί ένα μοναδικό εύρημα από την Ελίκη, το πρώτο νόμισμα Ποσειδώνα που είχε βρεθεί στο φυσικό αρχαιολογικό του περιβάλλον, δηλαδή στον ίδιο το χώρο της Αρχαίας Ελίκης. Όπως παρουσιάσε την ταυτοποίηση στη συνέχεια ο Robert Weir, παρά τη σημαντική διάβρωση του νομίσματος, τα διαγνωστικά χαρακτηριστικά επαρκούν για να αποκλεισθεί κάθε άλλη πιθανή απόδοση. Το εύρημα βρίσκεται σε διαδικασία συντήρησης, με την ολοκλήρωση της οποίας αναμένεται να καταστούν ευκρινέστερες οι απεικονίσεις του.

Όπως αντιλαμβάνεσθε, τόνισε η κ. Κατσωνοπούλου, η σημασία της ανακάλυψης νομίσματος της Ελίκης στο συγκεκριμένο χώρο των ανασκαφών είναι μεγάλη γιατί επισφραγίζει κατά τρόπο αναντίλεκτο τον επιτυχή εντοπισμό της Ελίκης στην περιοχή που την έχουμε τοποθετήσει εδώ και καιρό με βάση τα αποτελέσματα των μακρόχρονων ερευνών μας, δηλαδή στην παραλιακή πεδιάδα μεταξύ των ποταμών Σελινούντα και Βουραϊκού, με επίκεντρο την περιοχή των σημερινών χωριών της Ελίκης, του Ριζομύλου και των Νικολαιίκων, 7 περίπου χλμ ανατολικά του Αιγίου, όπου εξάλλου την τοποθετούσαν και οι αρχαίες πηγές. Η σπανιότητα αυτών των νομισμάτων, που τώρα πλέον ανάγονται στον αριθμό των τεσσάρων, με το τέταρτο νόμισμα από τις ανασκαφές μας να κατέχει το προνόμιο του μοναδικού στρωματογραφημένου ευρήματος, του οποίου το αρχαιολογικό είναι επακριβώς γνωστό, συνιστά πρόσθετο λόγο ταύτισης του χώρου, καθόσον στην αρχαιότητα τα χάλκινα νομίσματα δεν ταξίδευαν πολύ μακριά από τον τόπο κοπής τους, πολύ δε περισσότερο τα συγκεκριμένα σπάνια νομίσματα του Ποσειδώνα που συνδέονταν πιθανότατα με το ιερό του στην Ελίκη και με τη λατρεία του ως Ελικωνίου, όπως ανέπτυξε την επομένη στην εναρκτήρια ομιλία της στο συνέδριο. Στην ίδια συνεδρία, Robert Weir παρουσίασε τα μετρολογικά και άλλα χαρακτηριστικά των νομισμάτων της Ελίκης, συνεισφέροντας νέα δεδομένα στο ζήτημα του περίφημου σεισμικού φαινομένου και των συνεπειών του για την Ελίκη και την ευρύτερη περιοχή που συμφωνούν και με τα αρχαιολογικά δεδομένα των ανασκαφών μας.

Η ανακάλυψη του μοναδικού νομίσματος της Ελίκης στις ανασκαφές μας είναι μια πράγματι ιστορική και χαρμόσυνη είδηση γιατί πέραν της ισχυροποίησης της ταύτισης του χώρου της Αρχαίας Ελίκης με την περιοχή, στην οποία εργαζόμαστε επί συνεχή 25 χρόνια, επιβραβεύεται η διεπιστημονική μεθοδολογία που έχουμε εφαρμόσει στην επίλυση ενός δύσκολου ερευνητικού εγχειρήματος και τίθενται εξ’ αντικειμένου ισχυροί περιορισμοί στις αυθαίρετες και σκόπιμες περί του αντιθέτου εικασίες και διαδόσεις αναφορικά με την ανακάλυψη της Αρχαίας Ελίκης που δημιουργούσαν σύγχυση και παραπλανούσαν την κοινή γνώμη. Είναι περαιτέρω αυτονόητο ότι η πλήρης ανασκαφική διερεύνηση του κτιριακού συγκροτήματος από το οποίο προήλθε το νόμισμα της Αρχαίας Ελίκης, και το οποίο θα επισκεφθούμε αύριο το απόγευμα στην προγραμματισμένη ξενάγηση, καθώς και η προστασία και ανάδειξή του (αντί της κατάχωσής του) ως μοναδικού μνημείου της περιοχής είναι επιτακτική.

Στο χαιρετισμό του προς το Συνέδριό που έστειλε ο στενός συνεργάτης της έρευνας για την Αρχαία Ελίκη για περισσότερο από μια 20ετία Steven Soter αναφέρει μεταξύ άλλων.

Αγαπητοί φίλοι στην Ελλάδα, αγαπητά μέλη της Εταιρείας Φίλων της Αρχαίας Ελίκης, αγαπητοί φίλοι της περιοχής της Αρχαίας Ελίκης, 25 χρόνια πριν, όταν η Ντόρα Κατσωνοπούλου και εγώ οργανώσαμε την υπό διερεύνηση με sonar ξεκινώντας την έρευνά μας για την Αρχαία Ελίκη, το διάσημο χάλκινο νόμισμα του Ποσειδώνα στο Βερολίνο ήταν η μόνη φυσική μαρτυρία ότι η πόλη της Ελίκης υπήρξε κάποτε.

Το 1991, μεταφέραμε την έρευνα από τη θάλασσα στην ξηρά και αρχίσαμε να βρίσκουμε σπαράγματα μαρτυρίας για την ύπαρξη αρχαίας κατοίκησης σε μια ευρεία περιοχή. Τελικά, όταν το 2000 δόθηκε η άδεια για τις ανασκαφές, ερείπια αρχαίων κτιρίων άρχισαν να έρχονται στο φως. Πάντοτε η δελεαστική εικόνα του Ποσειδώνα στο νόμισμα παρέμενε το όραμά μας και μας οδηγούσε να συνεχίσουμε.

Αυτό το καλοκαίρι η Ντόρα και οι συνάδελφοί της έμειναν κατάπληκτοι αναγνωρίζοντας ένα τέτοιο νόμισμα που προήλθε από τις ανασκαφές αρχαίου στρώματος στην Ελίκη που προφανώς ανήκει στην μετά την Καταστροφή της εποχή. Η ανακάλυψη αυτή τεκμηριώνει την ανεύρεση της Ελίκης από την ομάδα μας στην παραλιακή πεδιάδα ανάμεσα στους ποταμούς Σελινούντα και Κερυνίτη και θέτει νέα ερωτήματα, σύνθετα και απρόσμενα. Αλλά στην έρευνα, κανείς μαθαίνει να περιμένει το απρόσμενο. Αυτή είναι η φύση της ανακάλυψης.

Συγχαίρω την Ντόρα και τους συνεργάτες της για την αφοσίωσή τους στη συνέχιση της δύσκολης έρευνας για την Αρχαία Ελίκη για πολλά χρόνια. Σήμερα, όλοι είμαστε γεμάτοι ικανοποίηση για τα αποτελέσματα αυτής της έρευνα ς. Και η ευχή μας είναι να συνεχισθεί το έργο για να φέρει και άλλες νέες και απρόσμενες ανακαλύψεις.