Loading...

Κατηγορίες

Σάββατο 07 Μάι 2016
Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 

Σχόλια και προτάσεις, στο πλαίσιο της διαβούλευσης για το σχέδιο νόμου

«Σύσταση και οργάνωση νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου

για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της χώρας»

 

Α. Για τη σκοπιμότητα και την κατεύθυνση των νέων ρυθμίσεων

 

Στο νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) υπάρχει ρητή πρόβλεψη για τη «Δημιουργία ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία των ΦοΔΣΑ». Στον πυρήνα της πρόβλεψης υπάρχει η αυτονόητη ανάγκη της εναρμόνισης με τη νέα κατεύθυνση του ΕΣΔΑ, αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με δημόσιο χαρακτήρα και έμφαση στην προδιαλογή των υλικών.

 

Το αν το προτεινόμενο σχέδιο νόμου ανταποκρίνεται σε αυτήν την ανάγκη, θα το δούμε στη συνέχεια. Πρέπει, ωστόσο, να επισημάνουμε από την αρχή ότι κομβικό στοιχείο της νέας αντίληψης είναι ο αναβαθμισμένος ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ένας ρόλος, που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, όταν συζητάμε για το νέο πλαίσιο που πρέπει να διέπει τη λειτουργία των φορέων διαχείρισης. Από αυτήν την άποψη, είναι χρήσιμο να θυμίσουμε κάποιες ακόμη προβλέψεις του ΕΣΔΑ(στις στρατηγικές για την εφαρμογή της νέας εθνικής πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων), παρόλο που δεν καλύπτουν όλο το φάσμα της διαχείρισης:

 

«Καθορισμός της υποχρέωσης των Δήμων να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν τοπικά σχέδια αποκεντρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, στο πλαίσιο των εθνικών και των περιφερειακών σχεδιασμών. Οι προδιαγραφές, οι στόχοι και το χρονοδιάγραμμα, των τοπικών σχεδίων περιλαμβάνονται με τη μορφή υποδείγματος στο παράρτημα του παρόντος ΕΣΔΑ. Στα πλαίσια αυτά θα προσδιοριστούν όλες εκείνες οι απαραίτητες ρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν την δυνατότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αναλαμβάνει το σύνολο των δραστηριοτήτων που απαιτούνται για την εφαρμογή ενός τοπικού σχεδίου αποκεντρωμένης διαχείρισης. Ενδεικτικά τέτοιες ρυθμίσεις αφορούν:

· το περιεχόμενο και τη διαδικασία ενσωμάτωσης των δημοτικών σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων στα ΠΕΣΔΑ, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων συντονισμού και συνδιαχείρισης μεταξύ όμορων Δήμων.

· τη δυνατότητα προσλήψεων του απαραίτητου προσωπικού για την υλοποίηση του τοπικού σχεδίου σε κάθε Δήμο, δεδομένου ότι τα σχέδια αυτά είναι εντάσεως εργασίας.

· τη διασφάλιση της δυνατότητας των δήμων να διακινούν τα ανακτώμενα υλικά έναντι τιμήματος

· τη δυνατότητα χωροθέτησης ήπιων υποδομών διαχείρισης, εντός του πολεοδομικού ιστού

· την ενθάρρυνση των κοινωνικών πρωτοβουλιών για πιο άμεση συμμετοχή στη διαχείριση των αποβλήτων, στο πλαίσιο ενός συστήματος δημόσιας αποκεντρωμένης διαχείρισης

· τέλος, τη δυνατότητα σύναψης συνεργασίας μόνον για την διαλογή στην πηγή και την εκπαίδευση μεταξύ Δήμων, κοινωνικών συνεταιρισμών ή/και συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης εφόσον τα απόβλητα εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση.»

 

«Θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων των δήμων, ώστε να μπορούν να υλοποιούν όλο το φάσμα των δράσεων των τοπικών σχεδίων διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της απρόσκοπτης διάθεσης των ανακτήσιμων υλικών και ενίσχυση της τεχνικής επάρκειάς τους καθώς των λοιπών φορέων διαχείρισης αποβλήτων.»

Με βάση τα παραπάνω, μια νέα (διαδημοτική) δομή διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, που θα συμβάλλει στην υλοποίηση των στόχων του ΕΣΔΑ και θα εναρμονίζεται με τις κατευθύνσεις του, θα πρέπει:

1. Να έχει δημόσιο χαρακτήρα, τόσο ως προς τη νομική μορφή (ΝΠΔΔ), όσο και ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενό της(τις στοχεύσεις και τον τρόπο λειτουργίας).

2. Να μην περιορίζει το ρόλο και τις αρμοδιότητες των δήμων. Αντίθετα, να τους διευκολύνει στην εφαρμογή των τοπικών σχεδίων διαχείρισης και στη δημιουργία και διαχείριση διαδημοτικών υποδομών, όπου αυτό απαιτείται. Σε αυτό το πλαίσιο, να παρέχει την αναγκαία υποστήριξη για την υπέρβαση των δυσκολιών, την εκπόνηση οριζόντιων μελετών, την ανάπτυξη αγορών προϊόντων προδιαλογής και αύξησης των εσόδων των δήμων, την ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημοτικών συστημάτων και την εκπαίδευση του προσωπικού τους.

3. Να ωθεί στη διαρκή αύξηση των ποσοτήτων των υλικών που προδιαλέγονται και αξιοποιούνται σε επίπεδο δήμου, σε συμμόρφωση με την πυραμίδα ιεράρχησης των σταδίων διαχείρισης.

4. Να είναι αποτέλεσμα εθελοντικής απόφασης για ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ όμορων δήμων και να μην επιβάλλεται με αποφάσεις από τα «πάνω».

5. Να κατοχυρώνει την ισότιμη συμμετοχή των δήμων, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους.

6. Να διασφαλίζει την πλήρη διαφάνεια και τον κοινωνικό έλεγχο.

 

Β. Η συγκρότηση και η μορφή των υφιστάμενων περιφερειακών ΦοΔΣΑ

 

Η συγκρότηση των υφιστάμενων ΦοΔΣΑ ανάγεται στο ν. 3852/2010 (Καλλικράτης), ο οποίος όριζε ότι οι νέοι περιφερειακοί φορείς θα είχαν τη μορφή συνδέσμου δήμων(ΝΠΔΔ). Η σχετική πρόβλεψη του Καλλικράτη επιχειρούσε να αντισταθμίσει το γεγονός ότι δημιουργούσε υπερσυγκεντρωτικές δομές, αφού προέβλεπε ένα φορέα διαχείρισης ανά περιφέρεια, συγχωνεύοντας τους ΦοΔΣΑ των επιμέρους διαχειριστικών ενοτήτων τωνπεριφερειακών σχεδιασμών (π.χ. στη Στερεά οι 11 ΦοΔΣΑ, γίνονταν 1). Οι διαδοχικές παρατάσεις της συγκρότησης των περιφερειακών ΦοΔΣΑ έδωσαν τη δυνατότητα σεΦοΔΣΑ που είχαν, ήδη, συγκροτηθεί ως ΑΕ να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Γεγονός που επισημοποιήθηκε (και επεκτάθηκε) με το ν.4701/2012 (Καλλικράτης 2), ο οποίος στο άρθρο 16, παρ. 6 προέβλεπε:«Ο περιφερειακός σύνδεσμος ΦΟΔΣΑ, δύναται να μετατραπεί σε ανώνυμη εταιρεία του άρθρου 265 του ν. 3463/2006 εφόσον τούτο αποφασισθεί από τα δημοτικά συμβούλια των δήμων μελών του συνδέσμου, που παράγουν τουλάχιστον άνω του 60% των απορριμμάτων της οικείας περιφέρειας, βάσει των στοιχείων του ΠΕΣΔΑ. Η σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του». Έτσι δόθηκε η δυνατότητα να δημιουργηθούν και νέοι περιφερειακοί ΦοΔΣΑ, με τη μορφή ΑΕ.

 

Γ. Οι προβλέψεις του σχεδίου νόμου

 

Το σχέδιο νόμου, για το σκοπό της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, επιβάλλει τη συγκρότηση φορέων διαχείρισης, σε κάθε περιφέρεια της ηπειρωτικής χώρας, τους οποίους ονομάζει Διαχειριστές Στερεών Αποβλήτων (ΔΙΣΑ) και είναι νομικά πρόσωπα δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου των ΟΤΑ πρώτου βαθμού. Η νομική μορφή (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) αποφασίζεται με την πλειοψηφία των δήμων που τα συστήνουν. Στη νησιωτική χώρα επιτρέπεται η σύσταση ΔΙΣΑ, μόνο στα νησιά που έχουν περισσότερους του ενός δήμους και εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις που ισχύουν και για τους ΔΙΣΑ της ηπειρωτικής χώρας. Στα νησιά που έχουν μόνο ένα δήμο, τη διαχείριση την ασκεί ο δήμος, ενώ δίνεται και η δυνατότητα συμμετοχής σε ΔΙΣΑ ηπειρωτικής χώρας, εφόσον υπάρχει γειτνίαση με όμορο δήμο της ηπειρωτικής χώρας.

Σε ποιο επίπεδο συγκροτούνται οι ΔΙΣΑ

 

Οι ΔΙΣΑ συγκροτούνται σε επίπεδο περιφέρειας ή νομού (περιφερειακής ενότητας) ή άλλης περιοχής, που μπορεί να περιλαμβάνει τμήμα μιας περιφερειακής ενότητας ή τμήματα όμορων περιφερειακών ενοτήτων. Θεωρητικά, οι υφιστάμενοι περιφερειακοί ΦοΔΣΑ καταργούνται ή μετατρέπονται σε ΔΙΣΑ. Ωστόσο, με μια σειρά εξαιρέσεων που εισάγονται με το άρθρο 16 (τελικές - μεταβατικές διατάξεις) ακυρώνεται, ουσιαστικά, η βασική επιδίωξη του σχεδίου νόμου. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι:

· Οι περιφερειακοί φορείς διαχείρισης της Αττικής (ΕΔΣΝΑ) και της Κ. Μακεδονίας (αναφέρεται νομού Θεσσαλονίκης), που είναι ΝΠΔΔ, παραμένουν ως έχουν και δεν δημιουργούνται ΔΙΣΑ στα όριά τους. Οι περιοχές αυτές αντιστοιχούν σε πληθυσμό 5.709.493 κατοίκων.

· Οι φορείς διαχείρισης που είχαν συσταθεί σαν ΑΕ, πριν τη ψήφιση του ν. 3852/2010 (Καλλικράτη) συνεχίζουν να λειτουργούν με την ίδια μορφή. Πρόκειται για τις ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ (Δυτική Μακεδονία), ΔΕΔΙΣΑ ΑΕ (νομός Χανίων) και ΔΙΑΑΜΑΘ ΑΑΕ (Ανατολική Μακεδονία - Θράκη). Οι περιοχές αυτές αντιστοιχούν σε πληθυσμό 1.048.456 κατοίκων.

 

Σε ΔΙΣΑ με την ίδια νομική μορφή μετατρέπονται οι φορείς διαχείρισης που λειτουργούν σαν ΝΠΔΔ, ενώ ΔΙΣΑ δημιουργούνται και στις περιοχές όπου υπήρχαν φορείς διαχείρισης με τη μορφή ΑΕ (πλην των παραπάνω), οι οποίοι καταργούνται. Με δεδομένο ότι στα περισσότερα νησιά η διαχείριση θα γίνεται από τους ίδιους τους δήμους, συμπεραίνουμε ότι η δημιουργία ΔΙΣΑ αφορά μικρό μέρος της επικράτειας, που αντιστοιχεί σε πληθυσμό της τάξης των 3.700.000 κατοίκων (ή στο 34% του συνόλου του πληθυσμού της χώρας).

 

Τα κριτήρια συγκρότησης των ΔΙΣΑ

 

Το άρθρο 1 του σχεδίου νόμου βάζει περιορισμούς για το μέγιστο αριθμό ΔΙΣΑ, που επιτρέπεται να δημιουργηθούν στα όρια μιας ηπειρωτικής περιφέρειας, με βάση το πληθυσμό της. Ένας (1) σε όσες περιφέρειες έχουν μέχρι 400.000 κατοίκους (Ήπειρος), μέχρι τρεις (3) σε όσες περιφέρειες έχουν από 400.001 μέχρι 700.000 κατοίκους (Στερεά, Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησος και Κρήτη) και μέχρι τέσσερις (4) σε όσες περιφέρειες έχουν πάνω από 700.001 κατοίκους (μόνο η Θεσσαλία, αφού στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία διατηρούνται οι υφιστάμενοι φορείς διαχείρισης).

 

Για τη σύσταση των ΔΙΣΑ πρέπει να πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

α. Ο συνολικός πληθυσμός των δήμων που τους συστήνουν να είναι κατ’ ελάχιστο 80.000 κάτοικοι.

β.Να υπάρχει σε λειτουργία τουλάχιστον ένας διαθέσιμος χώρος υγειονομικής ταφής (ΧΥΤ) στην εδαφική περιφέρεια κάποιου από τους δήμους αυτούς.

γ. Να υπάρχει σε λειτουργία μονάδα επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ) ή να προκύπτει από το περιφερειακό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) ότι με άλλα έργα και δράσεις, επιτρεπόμενα από το εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ), θα τηρηθούν οι στόχοι του ΕΣΔΑ.

δ. Σε κάθε νομό συστήνεται μέχρι ένα νομικόπρόσωπο, αλλά επιτρέπεται να συσταθεί και δεύτερο νομικό πρόσωπο στον ίδιο νομό, εφόσον μέρος δήμων ή δήμος του νομού συμπράξει με μέρος δήμων ή δήμο όμορου νομού της ίδιας περιφέρειας.

 

Η συγκρότηση των ΔΙΣΑ γίνεται μετά από αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων, τα οποία θεωρείται αυτονόητο ότι θα συμπίπτουν στις επιλογές της σύνθεσης των ΔΙΣΑ. Οι δήμοι πρέπει να ολοκληρώσουν αυτήν τη διαδικασία μέσα σε διάστημα τριών μηνών, αλλιώς θεωρείται ότι όλα τα μέλη του δημοτικού συμβουλίου διαπράττουν πειθαρχικό παράπτωμα. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν ακολουθηθεί η συγκεκριμένη διαδικασία οι δήμοι εντάσσονται στο πλησιέστερο ΔΙΣΑ, με απόφαση του συντονιστή της αποκεντρωμένης διοίκησης. Αν η παράλειψη είναι γενικευμένη σε μια περιφέρεια, συστήνεται ΔΙΣΑ, με τη μορφή ΝΠΔΔ, για όλους τους δήμους της περιφέρειας, πάλι με απόφαση του συντονιστή της αποκεντρωμένης διοίκησης.

 

Οι αρμοδιότητες των ΔΙΣΑ

 

Οι ΔΙΣΑ καλούνται να υλοποιούν τους στόχους και τις δράσεις των αντίστοιχων ΠΕΣΔΑ, προσπερνώντας το προφανές: ποιος έχει την ευθύνη εκπόνησης και εφαρμογής των ΠΕΣΔΑ, όταν οι περιφερειακοί φορείς διαχείρισης, που έχουν αυτήν την αρμοδιότητα, παύουν να υπάρχουν;

 

Εισάγεται η έννοια του σχεδίου διαχείρισης του ΔΙΣΑ, που θα υποβάλλεται για έγκριση στην περιφέρεια. Διαδικασία καινοφανής, που δεν έχει καμία νομική βάση ή αναφορά στο νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει καμία διάκριση ανάμεσα στις δραστηριότητες που ασκούν οι ΔΙΣΑ και αυτές που ασκούν οι δήμοι, στη βάση των δημοτικών ή διαδημοτικών τοπικών σχεδίων διαχείρισης. Ασάφεια χαρακτηρίζει και το είδος των υπηρεσιών που μπορούν να παρέχουν ή να αναθέτουν σε τρίτους.

 

Ένα μεγάλο μέρος του σχεδίου νόμου αναφέρεται στη συγκρότηση των οργάνων του ΔΙΣΑ, στο προσωπικό τους, στους πόρους τους και στις διαδικασίες μετάβασης από τους καταργούμενους φορείς διαχείρισης στους ΔΙΣΑ. Από αυτές ξεχωρίζουμε τη διάταξη (άρθρο 13, παρ. 2), με την οποία προβλέπεται ότι το ύψος και η συχνότητα καταβολής της ετήσιας εισφοράς των ΟΤΑ, καθώς και η αναλογική σχέση μεταξύ εισφοράς κάθε δήμου και παραγόμενης ποσότητας απορριμμάτων κατ’ έτος, καθορίζονται με απόφαση του υπουργού εσωτερικών και διοικητικής ανασυγκρότησης.

 

Δ. Βασικές παρατηρήσεις και σχόλια

 

1. Το σχέδιο νόμου υποτίθεται ότι υπηρετεί το σκοπό της υλοποίησης του ΕΣΔΑ και, ιδιαίτερα, της αποκέντρωσης των δραστηριοτήτων διαχείρισης αποβλήτων, σε βάρος του υφιστάμενου συγκεντρωτικού μοντέλου. Στην πράξη, καθορίζεται από πληθώρα συμβιβασμών, που είναι πρόδηλο ότι έχουν συντελεστεί, προκειμένου να εξυπηρετηθούν τοπικές ή περιφερειακές πολιτικο-διαχειριστικές απαιτήσεις. Το αποτέλεσμα είναι από απογοητευτικό, έως τραγικό: η ουσία των επιδιωκόμενων αλλαγών έχει συρρικνωθεί σε σημαντικό βαθμό και αντί για ένα συγκροτημένο σχέδιο μετάβασης σε ένα νέο καθεστώς έχουμε μια συρραφή αποσπασματικών ρυθμίσεων, με πλήθος κενών και αντιφάσεων.

2. Απουσιάζει μια σαφής αναφορά στους υφιστάμενους περιφερειακούς φορείς και στην τύχη τους, αφού γίνεται λόγος γενικά για υφιστάμενους φορείς (δεν έχουν όλοι οι υφιστάμενοι φορείς διαχείρισης περιφερειακό χαρακτήρα). Κάποιοι περιφερειακοί φορείς παραμένουν ως έχουν, κάποιοι (με μορφή ΑΕ καταργούνται) και κάποιοι (με μορφή ΝΠΔΔ) μετατρέπονται σε ΔΙΣΑ.

3. Οι όποιες αλλαγές στους περιφερειακούς φορείς διαχείρισης, γίνονται ερήμην μιας από τις σημαντικότερες παραμέτρους: αυτής των περιφερειακών σχεδίων (ΠΕΣΔΑ), των οποίων η διαμόρφωση και η υλοποίηση είναι νομικά κατοχυρωμένη σαφής αρμοδιότητα των περιφερειακών ΦοΔΣΑ. Πώς γίνεται το σχέδιο νόμου να αγνοεί κάτι τόσο στοιχειώδες;

4. Είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί αν στους φορείς που παραμένουν ως έχουν, πλην της Αττικής, περιλαμβάνεται ο περιφερειακός σύνδεσμος φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας ή μόνο ο παλιός σύνδεσμος του νομού Θεσσαλονίκης (ΣΟΤΑΝΘ), που υποτίθεται ότι έχει ενσωματωθεί στον περιφερειακό σύνδεσμο. Υποθέτουμε ότι ισχύει το πρώτο.

5. Αποτελεί κραυγαλέα αντίφαση το γεγονός ότι στις δύο πολυπληθέστερες περιφέρειες (Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας), από τις οποίες θα έπρεπε να ξεκινήσει η υλοποίηση των ΔΙΣΑ, παραμένει το ίδιο συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης. Το ίδιο κραυγαλέα αντιφατικό είναι το γεγονός, ότι, τελικά, ΔΙΣΑ θα δημιουργηθούν σε περιοχές που καλύπτουν μόνο το 34% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

6. Ορίζεται ότι οι φορείς διαχείρισης, που έχουν μορφή ΝΠΔΔ (πλην Αττικής και Κ. Μακεδονίας ή Θεσσαλονίκης) μετατρέπονται σε ΔΙΣΑ με την ίδια νομική μορφή. Όταν πρόκειται για περιφερειακούς φορείς, αυτό σημαίνει ότι δημιουργείται ένας περιφερειακός ΔΙΣΑ. Αυτό ακυρώνει άλλες ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου, που επιτρέπουν (υπό προϋποθέσεις) τη δημιουργία περισσότερων του ενός ΔΙΣΑ σε μία περιφέρεια.

7. Προβλέπεται ότι το προσωπικό και η περιουσία των φορέων διαχείρισης με μορφή ΑΕ, που καταργούνται, μεταφέρεται στο ΔΙΣΑ που δημιουργείται. Παραβλέπεται το γεγονός ότι στα όρια της ΑΕ ενδέχεται να δημιουργηθούν παραπάνω από ένας ΔΙΣΑ (π.χ. Στερεά).

8. Η συγκρότηση ΔΙΣΑ, στο περιορισμένο εύρος που αυτό θα υλοποιηθεί, γίνεται με καθαρά τεχνητό τρόπο και στηρίζεται, κυρίως, σε πληθυσμιακά - γεωγραφικά κριτήρια, που αντιφάσκουν μεταξύ τους. Για ποιο λόγο, για παράδειγμα, όταν η ελάχιστη πληθυσμιακή βάση για τη σύσταση ενός ΔΙΣΑ είναι οι 80.000 κάτοικοι, σε περιοχές με 400.000 κατοίκους επιτρέπεται η σύσταση μόνο ενός ΔΣ; Και σε περιοχές με πληθυσμό μέχρι 700.000 κατοίκους η σύσταση μέχρι τριών ΔΙΣΑ; Η μόνη εξήγηση είναι η εξυπηρέτηση σχεδιασμών συγκεντρωτικής διαχείρισης, που έχουν, ήδη, γίνει. Όπως στην περίπτωση της περιφέρειας Ηπείρου (προβλέπεται ένας ΔΙΣΑ), που οδηγείται σε λύση ΣΔΙΤ με μια κεντρική μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων για όλη την Ήπειρο.

9. Η αναφορά σε διαχειριστικά κριτήρια (λειτουργία ΧΥΤ, ΜΕΑ ή άλλων υποδομών διαχείρισης) είναι εξαιρετικά ασαφής και, κατά βάση, προσχηματική. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί κανείς/μία να στηρίζεται μόνο στις ελάχιστες υποδομές που βρίσκονται σε λειτουργία, αλλά στο σύνολο των προβλέψεων των νέων (αναθεωρημένων) ΠΕΣΔΑ και των τοπικών σχεδίων διαχείρισης των δήμων. Το σχέδιο νόμου επιλέγει πρώτα τη σύσταση των ΔΙΣΑ και μετά τον προσδιορισμό του αντικειμένου τους, γεγονός που θα ακυρώσει και την αξία των όποιων σχεδιασμών γίνονται αυτήν την περίοδο.

10. Προδιαγράφεται χάος στη διαδικασία συγκρότησης των ΔΙΣΑ, αφού η μόνη αναφορά είναι στην υποχρέωση των δήμων να πάρουν μια σχετική απόφαση ένταξης σε κάποιο ΔΙΣΑ. Όταν, όμως, μιλάμε για συμπράξεις δήμων, πώς προδιαγράφεται η συμφωνία τους στη σύνθεση των ΔΙΣΑ -ακόμη κι αν πρόκειται για όμορους δήμους- χωρίς μια προηγούμενη συνεννόηση μεταξύ τους και, κυρίως, χωρίς μια συμφωνία στο χαρακτήρα των κοινών δράσεων διαχείρισης αποβλήτων. Είναι αυταπάτη ότι με τις επαπειλούμενες κυρώσεις θα καλυφθεί αυτό το τεράστιο έλλειμμα (ας θυμηθούμε την τύχη του «ειδικού τέλους ταφής»).

11. Επισημοποιείται και μονιμοποιείται η ακύρωση της πρόβλεψης του Καλλικράτη, που μιλούσε για φορείς διαχείρισης με τη μορφή συνδέσμων ΟΤΑ (ΝΠΔΔ). Πλέον, η διαχείριση θα ασκείται από ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, καθαρόαιμες ΑΕ και από δήμους (στα περισσότερα νησιά). Το καθεστώς αυτό θα ευνοήσει την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης, που συντελείται, ήδη, σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο.

12. Με τη διάταξη του άρθρου 3ε επιβεβαιώνεται η δυνατότητα ανάθεσης επιμέρους υπηρεσιών διαχείρισης των αποβλήτων σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, κάτι που έχει χρησιμοποιηθεί σε πάμπολλες περιπτώσεις για την εκτεταμένη εκχώρηση δραστηριοτήτων σε ιδιώτες, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του ΕΔΣΝΑ (Αττική).

13. Με την αναφορά στην υποχρέωση των ΔΙΣΑ να εκπονούν σχέδια διαχείρισης, σε συνδυασμό με την απουσία πρόβλεψης για τον τρόπο εκπόνησης και υλοποίησης των περιφερειακών σχεδίων, δημιουργείται ένα νέο πεδίο απροσδιοριστίας. Στο πεδίο αυτό και όσο δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές, δημιουργείται ο κίνδυνος να αφαιρεθεί από τους δήμους ο πρωτεύων ρόλος, που οφείλουν να έχουν στη διαχείριση των αποβλήτων, πριν ακόμα προλάβουν να τον ασκήσουν. Ο ίδιος κίνδυνος υποκρύπτεται στην αναφορά της δυνατότητας των ΔΙΣΑ να μπορούν να διαθέτουν προς πώληση τα προϊόντα που προέρχονται από τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, όταν η δυνατότητα αυτή δεν αναγνωρίζεται και στους δήμους, που θα λειτουργούν, για παράδειγμα, δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης ή κομποστοποίησης.

14. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στο καθεστώς που θα διέπει διαδημοτικές υποδομές, που δε θα περιλαμβάνονται στο αντικείμενο των ΔΙΣΑ (π.χ. διαδημοτικά ΚΔΑΥ ή διαδημοτικές μονάδες κομποστοποίησης).

15. Χρειάζεται αποσαφήνιση (στο άρθρο 3στ) ότι οι δραστηριότητες και οι παρεχόμενες υπηρεσίες από τους ΔΙΣΑ θα αφορούν αποκλειστικά το αντικείμενό τους.

16. Δε διασφαλίζεται η ισοτιμία μεταξύ των δήμων, που συγκροτούν τους ΔΙΣΑ.

17. Δε διασφαλίζεται ο κοινωνικός έλεγχος, εφόσον οι αποφάσεις λαμβάνονται από όργανα συγκεντρωτικά και όχι άμεσα εκλεγμένα.

18. Το σημείο 7α του άρθρου 16 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για απαλλαγή από πιθανές ευθύνες των φορέων διαχείρισης, με τη μορφή ΑΕ, που καταργούνται, όπως για παράδειγμα του περιφερειακού ΦοΔΣΑ της Στερεάς που η σύστασή του θεωρήθηκε μη νόμιμη από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

 

Ε. Προτάσεις

 

Εκτιμούμε ότι τα λάθη, τα κενά και οι παραλείψεις του προτεινόμενου σχεδίου νόμου δεν αντιμετωπίζονται με σημειακές παρεμβάσεις, αλλά με μια ριζική αναδιαμόρφωσή του, ώστε σε σύντομο χρόνο να ξανατεθεί σε τελική διαβούλευση. Βασικά σημεία του αναδιαμορφωμένου σχεδίου προτείνουμε να είναι τα εξής:

 

1. Ρητή αναφορά στην κατάργηση όλων των υφιστάμενων περιφερειακών φορέων διαχείρισης, καθώς και αυτών που αναφέρονται σε μικρότερες γεωγραφικές – πληθυσμιακές ενότητες.

2. Συγκρότηση ενός νέου δικτύου φορέων διαχείρισης (ας τους πούμε ΔΙΣΑ), που θα έχουν τη μορφή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και θα συστήνονται από ΟΤΑ πρώτου βαθμού. Οι νέοι φορείς θα έχουν την ευθύνη κοινών διαδημοτικών υποδομών που αναπτύσσονται εντός διαχειριστικών ενοτήτων, οι οποίες προσδιορίζονται στους ισχύοντες κάθε φορά ΠΕΣΔΑ. Κατά συνέπεια, η συγκρότηση των ΔΙΣΑ δε συσχετίζεται με πρόσθετα πληθυσμιακά ή γεωγραφικά κριτήρια, πέραν αυτών που έχουν ληφθεί υπόψη, κατά τη σύνταξη των ΠΕΣΔΑ.

3. Οργανισμοί, όπως οι ΔΙΣΑ, είναι σκόπιμο να διαχειρίζονται, αποκλειστικά και μόνο τις δομές που ένας δήμος δεν μπορεί να υποστηρίξει με τις δικές του δυνάμεις. Έτσι ώστε η διαχείριση των αποβλήτων να σχεδιάζεται και να υλοποιείται στο κοντινότερο στον πολίτη επίπεδο, εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή και τον έλεγχο της τοπικής κοινωνίας. Η παροχή από τους ΔΙΣΑ τεχνικών, συμβουλευτικών υπηρεσιών και η στήριξη προγραμμάτων των δήμων (π.χ. εκπαίδευσης, δημοσιότητας κλπ.) θα μπορούσε να αναβαθμίσει συνολικά τη δυνατότητα των δήμων να υλοποιήσουν τα τοπικά σχέδια διαχείρισης και να υποστηρίξει και όχι να υποκαταστήσει τη δημοτική διαχείριση των απορριμμάτων.

4. Δήμοι, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους και όχι μόνο νησιωτικοί, που τεκμηριώνουν, μέσω των τοπικών τους σχεδίων, ότι είναι σε θέση να υλοποιήσουν τους στόχους του ΕΣΔΑ τηρώντας πλήρως τη νομοθεσία, να έχουν τη δυνατότητα είτε να μην προσχωρήσουν σε ΔΙΣΑ, είτε να αποχωρήσουν από ΔΙΣΑ, εάν κρίνουν ασύμφορη τη συμμετοχή τους.

5. Στο Διοικητικό Συμβούλιο κάθε ΔΙΣΑ να μετέχουν ισάριθμοι εκπρόσωποι όλων των δήμων - μελών, εκλεγμένοι από κάθε Δημοτικό Συμβούλιο, με πρόβλεψη για την εκπροσώπηση και της μειοψηφίας π.χ. 3 εκπρόσωποι από κάθε Δήμο, ένας από τη μειοψηφία. Η ανάδειξη των μελών της εκτελεστικής επιτροπής να γίνεται με κλήρωση μεταξύ των μελών του Δ.Σ. και με την πρόβλεψη να μην υπάρχουν περισσότερα του ενός μέλη από κάθε δήμο. Οι συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου να γίνονται με ανοιχτή πρόσκληση και να είναι ανοιχτές στο κοινό.

6. Πρέπει να ληφθεί πρόνοια για την απρόσκοπτη άσκηση διαδημοτικών δραστηριοτήτων όμορων δήμων, σε επιμέρους τομείς που δεν ανήκουν στο αντικείμενο των ΔΙΣΑ, όπως για παράδειγμα η διαχείριση προδιαλεγμένων υλικών σε διαδημοτικές μονάδες ανακύκλωσης ή κομποστοποίησης. Αναφερόμαστε στις προσλήψεις, η πώληση των ανακυκλώσιμων υλικών, η συγκρότηση διαδημοτικών φορέων για τη λειτουργία κοινών ΚΔΑΥ ή μονάδων κομποστοποίησης κλπ..

7. Πρέπει να υπάρξει πρόνοια για την αρμοδιότητα εκπόνησης και υλοποίησης των περιφερειακών σχεδιασμών. Ιδιαίτερα, αφού πιθανολογούμε ότι δεν θα υφίστανται, πλέον, ΔΙΣΑ σε επίπεδο περιφέρειας. Στα ενδεχόμενα που πρέπει να εξεταστούν θα είναι και αυτό της κατάργησής τους και της αντικατάστασής τους από σχέδια των ΔΙΣΑ. Με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζεται η διαχείριση των αποβλήτων στα όρια των ΔΙΣΑ να καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της πυραμίδας της διαχείρισης.

8. Οι υπηρεσίες του υπουργείου και οι αντίστοιχες περιφερειακές υπηρεσίες να έχουν την αρμοδιότητα ελέγχου τήρησης της υλοποίησης των παραπάνω σχεδίων και των τοπικών σχεδίων διαχείρισης και της συμμόρφωσης με την νομοθεσία.

 

Το σχέδιο νόμου πρέπει να συνοδευτεί, άμεσα και κατά προτεραιότητα, από τις νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση της χωροθέτησης αποκεντρωμένων υποδομών διαχείρισης, της πώλησης των παραγόμενων υλικών από τους δήμους, της συγκρότησης του δημόσιου φορέα διαχείρισης και της ριζικής αναδιάρθρωσης του συστήματος ανακύκλωσης.

 

 

6.5.2016

 

 

 

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου