Αναρτήσεις μίσους, μηνύματα μίσους και άνθρωποι μισητές. Αυτή είναι η πραγματικότητα του μεταδιαδικτυακού κόσμου. Σε αυτό το κείμενο δεν χρειάζεται να αναφερθούμε σε παραδείγματα γιατί η λίστα είναι ανεξάντλητη και ο καθένας έχει τα δικά του.
Τι σημαίνει όμως η εντατικοποίηση της ρητορικής μίσους, δηλαδή των υβριστικών προφίλ με ρατσιστικό και σεξιστικό περιεχόμενο -κυρίως- στο Twitter, τους τελευταίες μήνες βάσει ακαδημαϊκών δεδομένων; Αναφερόμαστε κυρίως στο Twitter γιατί η δυνατότητα retweet των σύντομων και άμεσων μηνυμάτων επιτρέπει την τεράστια αναπαραγωγή ρατσιστικών και σεξιστικών σχολίων με ραγδαία ταχύτητα.
Γιατί λοιπόν τόσο μίσος ξανά σήμερα; Το μίσος -σημείωνε ο Γάλλος ψυχαναλυτής Πολ-Λοράν Ασούν (Paul-Laurent Assoun)- είναι ένας Ιανός, το ένα του μέτωπο κοιτάζει προς το ατομικό και το άλλο προς το συλλογικό. Η ανθρωπολογική θεωρία του συλλογικού θεμελιώθηκε από τον Φρόιντ και ανανεώθηκε από τον Λακάν.
Σήμερα, με τον πολλαπλασιασμό των κοινωνικών δικτύων, το όριο μεταξύ ιδιωτικού-δημόσιου καθίσταται ολοένα και λιγότερο ξεκάθαρο. Ο πολλαπλασιασμός των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης συμπίπτει ή συνδέεται με το κλείσιμο της κοινωνίας. Η σύζευξη του κλεισίματος της κοινωνίας και της ψυχικής καταστροφικότητας των ατόμων δημιουργεί μια κοινωνία μίσους και βίας. Για τον Κορνήλιο Καστοριάδη άλλωστε, η κοινωνική ρίζα του μίσους αντιστοιχεί στο κλείσιμο της κοινωνίας, των θεσμών και των φαντασιακών σημασιών που τη στηρίζουν.
Ποια είναι όμως η ενδοψυχική εγγραφή του μίσους που διακινείται εξωτερικά; Από τι πάσχει ο υβριστής σήμερα, τι ρόλο διαδραματίζει η χυδαία βρισιά και τι προσφέρει σε ψυχαναλυτικό επίπεδο η βωμολοχική απόλαυση;
Η ρητορική μίσους ικανοποιεί την απαγορευμένη απόλαυση και την αποφυγή της ανάληψης ευθύνης. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται έναν εχθρό για να μισούν στις κοινωνίες κλεισίματος και σήψης. Βάσει της λακανικής θεωρίας, η γεμάτη μίσος βρισιά εξαλείφει την απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό, με αποτέλεσμα να πλήττεται το συμβολικό με τη λακανική έννοια. Η επιθετικότητα εξαπολύεται, συνεπώς, λόγω έλλειψης προσφυγής στην πατρική λειτουργία. Κι έπειτα κάποια φαινόμενα στο κοινωνικό σύστημα -φράση δανεική από τον Εμίλ Ντιρκχάιμ- ενώνουν τις μάζες και δημιουργούν μια συλλογική συνείδηση. Μόνο που σήμερα που έχουν καταρρεύσει πολλά από τα σχήματα συλλογικότητας που θα επέτρεπαν εναλλακτικές ταυτίσεις, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι συσπειρώνονται γύρω από την ταυτότητα του hater καθώς χρειάζονται «κάποιον να μισούν». Ετσι αναπόδραστα χωρίζουν τον κόσμο σε στρατόπεδα, λανσάροντας ένα σχέδιο μιας ομοιόμορφης κοινωνίας μέσα από την υποκίνηση σε βία ενάντια σε όσους δεν ταιριάζουν με αυτήν.
Ο μισητής ή ο ρατσιστής χωρίζει διαχρονικά τον κόσμο σε αυστηρές κατηγορίες, με αποτέλεσμα η καταστροφικότητα και το μίσος να διαπερνούν τον κοινωνικό και πολιτικό κόσμο. Τα ζιζάνια, έγραφε ο Μπάουμαν, πρέπει να εξολοθρευθούν. Αυτό ανέπτυξε στη «θεωρία του κήπου». Το όραμα του κηπουρού εμπεριέχει τη δημιουργία μιας ιδανικής κοινωνίας, χωρίς ζιζάνια, η οποία είναι καλύτερη από την υπάρχουσα. Τα θύματα του Στάλιν και του Χίτλερ δεν σκοτώθηκαν για να κατακτηθούν εδάφη και υλικά πράγματα -σύμφωνα με τον Μπάουμαν- αλλά γιατί δεν ταίριαζαν στο σχέδιο της τέλειας κοινωνίας. Ανθρωποι δαιμονοποιούνται και καταδιώκονται καθημερινά on line. Και αυτή η μετανεωτερική δολοφονία χαρακτήρων και ψυχολογιών -μέσα από τις χυδαίες βρισιές- συμβαίνει στο πλαίσιο μιας εκπολιτιστικής διαδικασίας όπως και τότε.
Τι σημαίνει αυτό; Το μίσος είναι θεσμικό. Ο ρατσισμός θεσμικός. Πρόκειται για μια αλληλεπίδραση μεταξύ του σιωπηλού ρατσιστικού λόγου, των κοινωνικών προτύπων, των διοικητικών διαδικασιών και των εδραιωμένων συμπεριφορών που διαδρούν με τις ατομικές προκαταλήψεις και συμπτώματα.
Οταν οι συμβολικές μας ταυτίσεις βρίσκονται σε κρίση, χρειαζόμαστε να ενισχύσουμε το αίσθημα μιας εικονικής ταυτότητας, να αρνηθούμε τους «πολλούς ξένους» στο όνομα μιας ομοιογένειας. Ο ξένος, ο Αλλος, γίνεται εχθρός και φορτώνεται ευθύνη για όλα τα δεινά μας. Κι έπειτα ο δημόσιος λόγος πολλαπλασιάζει την αγριότητα και τις φοβίες εντός μας ενώ η βωμολοχική απόλαυση στη δημόσια σφαίρα αποκαλύπτει την ύπαρξη θρυμματισμένων υποκειμένων που μισούν γιατί πονούν. Οσο όμως το μίσος παραμένει θεσμικό, ούτε οι θύτες ούτε τα θύματα θα απαλλαγούν από αυτή την οδύνη.
από: https://www.efsyn.gr