Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έλθει σε λίγες ημέρες στην Αθήνα για δεύτερη φορά μετά το 2017. Πρόκειται για πολυσήμαντη και πολύ σημαντική επίσκεψη σε μια κρίσιμη εποχή. Φυσικό είναι να προκαλεί πολλά ερωτήματα και να παρακολουθείται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν ως χαρακτηριστικό τις μεγάλες περιόδους εντάσεων και κάποιες φορές οι δύο χώρες έφθασαν στα πρόθυρα του πολέμου, κυρίως λόγω προκλήσεων της γείτονος. Οι τραγικές αυτές εξάρσεις είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν άδικα τη ζωή τους Έλληνες στρατιωτικοί. Ο απευθείας πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών αποφεύχθηκε, αλλά έγινε στην Κύπρο και άφησε βαθιά τραύματα στη Μεγαλόνησο, στην Ελλάδα, αλλά και στο συλλογικό υποσυνείδητο του ελληνισμού.
Μετά τη σοβαρή κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τον Μάρτιο του 1987, οι συναντήσεις Παπανδρέου-Οζάλ τον Ιανουάριο του 1988 στο Νταβός, τον Μάρτιο του 1988 στις Βρυξέλλες και τον Ιούνιο του ίδιου έτους στην Αθήνα έφεραν μια πρόσκαιρη αισιοδοξία. Οι προσεγγίσεις «από επάνω προς τα κάτω», όμως, δεν είχαν τη δέουσα απήχηση στην κοινωνία. Τα αρνητικά στερεότυπα που είχε ο ένας λαός για τον άλλο κατεδαφίσθηκαν εντούτοις από τους δύο σεισμούς του 1999. Τότε υπήρξε η προσέγγιση «από κάτω προς τα επάνω» και οι σεισμοί αποτέλεσαν την αφετηρία μιας ουσιαστικής βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο επίπεδο των δύο κοινωνιών, η οποία επιτρέπει σήμερα την επικοινωνία που ήταν αδιανόητη τις δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80. Τούτο δεν σημαίνει βέβαια ότι η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων προϋποθέτει φυσικές καταστροφές. Απλώς, αποτελεί σαφή απόδειξη των ευαισθησιών των δύο λαών μόλις γνωρίσουν καλύτερα ο ένας τον άλλο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ελληνοτουρκικά / Συνάντηση χαμηλών προσδοκιών στο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας
Κανείς δεν πρέπει να ομιλεί ελαφρά τη καρδία για πόλεμο. Τούτο συμβαίνει συχνά με ανθρώπους που δεν θα πολεμήσουν οι ίδιοι. Πρόκειται για επικίνδυνη δημαγωγία, διότι άπαξ και το απευκταίο συμβεί, τα πράγματα αποκτούν τη δική τους δυναμική και η αλήθεια εμφανίζεται αδυσώπητη: από έναν τέτοιο πόλεμο όλοι θα βγουν ηττημένοι! Αλαλαγμοί και παλικαρισμοί δεν έχουν θέση σε μια υπεύθυνη εξωτερική πολιτική. Ίσως εξυπηρετούν πολιτικές του εξώστη, αλλά δεν συνάδουν με εθνικά συμφέροντα, τα οποία, αντιθέτως, ζημιώνουν! Η αναζήτηση ουσιαστικών λύσεων προϋποθέτει καλή προετοιμασία, ικανότητα και πολιτικό θάρρος! Το πολιτικό κόστος των αποφάσεων, οσάκις πρόκειται για μείζονα εθνικά θέματα, είναι κάκιστο κριτήριο. Τελικός κριτής είναι ο λαός και για τον λόγο αυτό αναγκαία συνθήκη είναι η ειλικρινής και σαφής ενημέρωσή του μέσω των εκπροσώπων του.
Οι επίσημες θέσεις των δύο πλευρών είναι γνωστές. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν οι τουρκικές απαιτήσεις, διότι προβάλλονται συνεχώς, με διάφορες παραλλαγές και τρόπους, εδώ και δεκαετίες. Συνεπώς, πρέπει να είμαστε πάντοτε έτοιμοι να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να προστατεύσουμε τα συμφέροντα της χώρας.
Η Τουρκία δεν είναι απομονωμένη
Σε μια διαπραγμάτευση είναι σφάλμα να υποτιμά κανείς τον αντίπαλό του. Ειδικότερα όσον αφορά την Τουρκία, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για μια μεγάλη χώρα, με μεγάλο και πολύ νεαρό πληθυσμό (σε αναλογία περίπου 1 προς 10 σε σχέση με την Ελλάδα) και ακόμη μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Όχι μόνο δεν είναι διεθνώς απομονωμένη, αλλά κινείται πολύ δραστήρια και επιδιώκει την παγίωσή της ως μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη και ηγέτιδα των τουρκόφωνων και του Ισλάμ. Η ενεργός παρουσία και ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή της σε πολλά μέτωπα, από το Αφγανιστάν έως την Αφρική, την Κεντρική Ασία και τα Βαλκάνια, της επιτρέπει μεγάλη ελευθερία κινήσεων και εκφράσεων, και της εξασφαλίζει ατιμωρησία οσάκις εκφράζει ενοχλητικές θέσεις. Οφείλουμε εξάλλου να συνυπολογίζουμε πάντοτε τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα των Δυτικών στην ίδια την Τουρκία.
Λύσεις με το Κυπριακό σε εκκρεμότητα θα κινούνται σε ασταθές έδαφος
Δεν είναι γνωστό με σαφήνεια τι έχει ήδη συζητηθεί κατά τις διάφορες συναντήσεις των αρμοδίων των δύο χωρών, πόσο ώριμα είναι κάποια βήματα και εάν η Χάγη ή άλλες επιλογές είναι στο βάθος του ορίζοντα. Θα το μάθουμε σε λίγο. Εν τω μεταξύ, πρέπει να παραμένουμε ψύχραιμοι και χωρίς να εντυπωσιαζόμαστε από την κακοφωνία των γειτόνων. Σε λίγο, όμως, τα πέπλα θα πέσουν. Λύσεις με το Κυπριακό σε εκκρεμότητα και χωρίς δέσμευση για σοβαρές προσπάθειες επίλυσής του θα κινούνται σε πολύ ασταθές έδαφος και θα κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να ανατραπούν. Χώρος για ένα νέο «mea culpa» δεν υπάρχει πια. Στο πλαίσιο τούτο, χρήσιμο είναι να τονισθεί πως η Κυπριακή Δημοκρατία αποφασίζει μόνη της για τις επιλογές της, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τους Τουρκοκυπρίους, για τους οποίους αποφασίζει η Άγκυρα. Πάντως, είναι αξιοπερίεργο πώς μια μεγάλη και ισχυρή χώρα όπως η Τουρκία έχει τέτοια παράλογη συμπεριφορά έναντι της Κύπρου. Θα νόμιζε κανείς ότι η Κύπρος είναι η μεγάλη χώρα και η Τουρκία η μικρή.
Τέλος, ένα άλλο σημείο τεράστιας σημασίας είναι η εργαλειοποίηση από τη γείτονα του μεταναστευτικού-προσφυγικού προβλήματος. Τούτο, με τις διαστάσεις που έχει πλέον λάβει, προσφέρει άφθονη τροφή στους ακροδεξιούς και στις κάθε λογής δυνάμεις του σκότους στην Ευρώπη, με κίνδυνο να ανοίξουν διάπλατες οι πύλες ενός νέου Μεσαίωνα. Η Τουρκία διαθέτει τους μηχανισμούς οι οποίοι θα της επιτρέψουν να ελέγξει τους διακινητές, χωρίς τους οποίους οι παράτυποι μετανάστες δεν είναι δυνατόν να κινηθούν. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2016, αμέσως μετά από τη Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας για την παράτυπη μετανάστευση, οι ροές μηδενίσθηκαν για λίγο καιρό.
Η Τουρκία είναι και θα είναι πάντοτε γείτονάς μας. Είναι προς όφελος όλων να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μας, διότι διαφορετικά τα προβλήματα θα επιλυθούν από τη δημογραφία, με λύσεις αφεύκτως δυσμενείς για εμάς.
Ο Ανδρέας Παπασταύρου είναι πρέσβης επί τιμή
www.avgi.gr