Ολες οι χώρες με συγκροτημένη ερευνητική πολιτική (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Δανία, Νορβηγία και πολλές άλλες) επενδύουν σημαντικά κονδύλια για την ενίσχυση και ανάπτυξη των ακαδημαϊκών οργανισμών θαλάσσιας έρευνας και με τα ωκεανογραφικά σκάφη τους ερευνούν σε όλους τους ωκεανούς της Γης. Αυτές οι χώρες γνωρίζουν ότι η θαλάσσια έρευνα, εκτός από επιστημονική αναγκαιότητα, αποτελεί σημαντικό εργαλείο εθνικής εξωτερικής πολιτικής.
Η Τουρκία δεν διακρίνεται για τις επιδόσεις της στην έρευνα. Εχει όμως κατανοήσει πόσο χρήσιμο είναι για τα συμφέροντά της να στέλνει ερευνητικά πλοία σε διάφορες θάλασσες. Γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια επένδυσε σημαντικά ποσά και δημιούργησε έναν στόλο σύγχρονων ερευνητικών σκαφών. Ενα από αυτά, το 87 μέτρων «Oruc Reis», το γνωρίσαμε πρόσφατα να υλοποιεί έρευνες στην ελληνική ΑΟΖ.
Η έκταση της θαλασσινής Ελλάδας στο Αιγαίο, το Ιόνιο, το Λιβυκό πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο φτάνει περίπου τις 400 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα και είναι τριπλάσια από τη στεριανή. Η ναυτική ιστορία της Ελλάδας είναι από τις πλουσιότερες και χάνεται στα βάθη της Ιστορίας και της μυθολογίας. Θα περίμενε κανείς ότι η Ελλάδα θα συνέχιζε την πλούσια ναυτική ιστορία της και στη θαλάσσια έρευνα. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει.
Η θαλάσσια έρευνα της Ελλάδας στηρίζεται και εξαρτάται από το Ωκεανογραφικό Σκάφος «Αιγαίο». Ναυπηγήθηκε το 1985 στα Ναυπηγεία Χαλκίδας, με αφορμή και σαν «αντίδραση» της χώρας μας στις θαλάσσιες έρευνες που έκανε η Τουρκία τη δεκαετία του ’80 με το «Χόρα» και το «Σισμίκ». Το «Αιγαίο» μετασκευάστηκε το 1997 και μέχρι σήμερα, με μήκος 62 μέτρα, πλήρωμα 20 ατόμων, εργαστηριακούς χώρους για ερευνητική ομάδα 21 ατόμων, 180-200 ημέρες τον χρόνο σε αποστολές, έχει υλοποιήσει εκατοντάδες ερευνητικές αποστολές στο Αιγαίο, στο Ιόνιο, στη Μεσόγειο, στη Μαύρη και στην Ερυθρά Θάλασσα.
Πάνω στο Ω/Κ «Αιγαίο» χτίστηκε και αναπτύχθηκε η θαλάσσια έρευνα στην Ελλάδα, εκπαιδεύτηκαν τρεις γενιές Ελλήνων ερευνητών, έφερε στη χώρα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε ερευνητικά προγράμματα και πρόσφερε ευκαιρίες στη νέα γενιά ερευνητών στη διάρκεια της τελευταίας οικονομικής και αξιακής κρίσης. Παρά τις προσπάθειες του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το θρυλικό πια, 38 χρόνων Ω/Κ «Αιγαίο» δεν θα αντέξει πολύ ακόμη. Σε όλο τον κόσμο τα ερευνητικά σκάφη αποσύρονται στα 30 χρόνια.
Οι πολύχρονες προσπάθειες του ΕΛΚΕΘΕ εισακούστηκαν το 2018 από τον αναπλ. υπουργό Παιδείας & Ερευνας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Κ. Φωτάκη, ο οποίος εξασφάλισε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) για την αντικατάσταση του Ω/Κ «Αιγαίο» με νέο, σύγχρονο ερευνητικό σκάφος. Η σχετική πρόταση συντάχθηκε και υποβλήθηκε από το ΕΛΚΕΘΕ πριν από το τέλος του 2018 και εγκρίθηκε από την ΕΤΕ τον Απρίλιο 2019 με χρηματοδότηση 75% (41 εκατομμύρια ευρώ) του συνολικού προϋπολογισμού των 55 εκατομμυρίων ευρώ.
Με μία από τις πρώτες αποφάσεις της κυβέρνησης της Ν.Δ. που προέκυψε από τις εκλογές του Ιουλίου 2019, η Γενική Γραμματεία Ερευνας & Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) μετονομάστηκε σε Ερευνας & Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) και μαζί με τα εποπτευόμενα Ερευνητικά Κέντρα & Ινστιτούτα αποκόπηκαν από το υπουργείο Παιδείας και προσαρτήθηκαν στο υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων.
Το έργο της ναυπήγησης του νέου ερευνητικού σκάφους «χάθηκε» κάπου στη μετακόμιση από το ένα υπουργείο στο άλλο και χρειάστηκε να περάσουν 12 μήνες για να υπογράψει η νέα κυβέρνηση τη σχετική σύμβαση με την ΕΤΕ τον Ιούλιο του 2020 και να αναλάβει να χρηματοδοτήσει το έργο με το 25%, δηλαδή με 14 εκατομμύρια ευρώ. Η σύμβαση υπογράφτηκε από τον υπουργό Οικονομικών κ. Σταϊκούρα και τον υφυπουργό Ανάπτυξης & Επενδύσεων κ. Δήμα.
Το Ωκεανογραφικό Σκάφος «Αιγαίο»
Από τον Ιούλιο του 2020 έχουν περάσει άλλα 3 χρόνια. Σε αυτό το διάστημα η κυβέρνηση έχει διαθέσει αρκετά δισεκατομμύρια για φρεγάτες, κορβέτες, πολεμικά αεροσκάφη, περιπολικά, επιμορφώσεις τύπου «Σκοιλ Ελοικικου», απευθείας αναθέσεις για χειρουργικές μάσκες-αλεξίπτωτα, ενισχύσεις τύπου «Φουρθιώτη» και πάσης φύσεως άλλες χρήσιμες και μη χρήσιμες δαπάνες. Τέσσερα χρόνια μετά τις εκλογές του 2019 η κυβέρνηση αγνοεί εντελώς την έρευνα, αδιαφορεί πλήρως για την εθνική σημασία της θαλάσσιας έρευνας και ουσιαστικά αρνείται να διαθέσει 14 εκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή του νέου ελληνικού ερευνητικού σκάφους.
Τέσσερα χρόνια τώρα προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη μέσα σε έναν δαίδαλο υπηρεσιών, γραμματειών και διευθύνσεων, με αρμόδιους και αναρμόδιους, καλοπροαίρετους και μη, τεχνοκράτες, γραφειοκράτες, γενικούς διευθυντές, διευθυντές, υφυπουργούς, υπουργούς. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει η πολιτική βούληση από το υπουργείο Ανάπτυξης, το υπουργείο Οικονομικών και συνολικά την κυβέρνηση για την υλοποίηση του έργου.
Αν το έργο αρχίσει άμεσα, μέσα στο 2023, αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2028. Αν είχε αρχίσει το 2019, όπως ήταν ο αρχικός προγραμματισμός, το νέο ελληνικό ερευνητικό σκάφος θα ήταν έτοιμο σε έναν χρόνο από τώρα, το 2024.
Τα τέσσερα χαμένα χρόνια 2019-2023 έχουν προστεθεί στο σκαρί του 38χρονου Ω/Κ «Αιγαίο», το οποίο, παρά τα αναπόφευκτα προβλήματα λόγω παλαιότητας, πρέπει με κάθε θυσία και κόστος να συνεχίσει τις ερευνητικές αποστολές σε όλες τις θάλασσες της γειτονιάς μας για τουλάχιστον ακόμη πέντε χρόνια. Γιατί τόσος είναι ο προβλεπόμενος χρόνος για τη ναυπήγηση του νέου ερευνητικού σκάφους.
Ελπίζουμε ότι η επόμενη κυβερνητική θητεία δεν θα προσθέσει περισσότερα χαμένα χρόνια για τη θαλάσσια έρευνα.
*Γεωλόγος, διευθυντής Ερευνών στο Ινστ. Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών και επιστημονικός συντονιστής του έργου «Νέο Ερευνητικό Σκάφος»
πηγη: https://www.efsyn.gr