Πολλοί τον χαρακτήρισαν κυνικό κι απίστευτα διεφθαρμένο και αρκετοί τον θεώρησαν «πατέρα» της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης.

Ο Νικολό Μακιαβέλι, πίστευε σθεναρά ότι για την επίτευξη ενός σκοπού, χρειάζεται μόνο η τύχη και ο άκρατος ωφελιμισμός, οποιοδήποτε ηθικού ή ανήθικου μέσου. Το γνωστότερο έργο του είναι χωρίς αμφιβολία ο «Ηγεμόνας» που το εμπνεύστηκε από τη γνωριμία του με τον Καίσαρα Βοργία και λατρεύτηκε από απολυτάρχες, μεταξύ των οποίων ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι.

Άγαλμα του Μακιαβέλι, έξω από την Πινακοθήκη Ουφίτσι.

Ένας φτωχός με πλούσια εκπαίδευση

Ο Νικολό Μακιαβέλι γεννήθηκε στις 3 Μαΐου 1469 στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Παιδί φτωχής οικογένειας, που κατάφερε όμως να αποκτήσει άριστη εκπαίδευση σύμφωνα με τις ισχύουσες διδαχές του Ουμανισμού και του Δυτικού Διαφωτισμού. Η εκπαίδευσή του, αλλά και ένα ακόμη γεγονός ήταν η ευκαιρία να ασχοληθεί ο Μακιαβέλι να ασχοληθεί με την πολιτική ζωή της περιοχής του. Ο δικτάτορας της Φλωρεντίας, Τζιρόλαμο Σαβορανόλα, γνωστός για το μεταρρυθμιστικό του έργο, εκτελέστηκε όταν άσκησε κριτική στον Πάπα Αλέξανδρο VI. Ο Μακιαβέλι έλαβε έτσι το αξίωμα του δεύτερου καγκελάριου της δημοκρατίας της Φλωρεντίας, στα 29 του χρόνια.

Ο «Ηγεμόνας» και ο «μακιαβελισμός»

Εκείνο τον καιρό, η Ιταλία δεν ήταν ενωμένη, αλλά υπήρχαν ανεξάρτητες πόλεις – κράτη, γι’ αυτό συχνά βρίσκονταν σε αντιπαλότητα μεταξύ τους. Ο Μακιαβέλι, μέσω του αξιώματός του, ασχολούνταν με τη διοίκηση των περιοχών που ανήκαν στη δικαιοδοσία της Φλωρεντίας. Εκτελούσε στην πράξη και χρέη διπλωμάτη. Στα πολλά ταξίδια που έκανε, είχε τη δυνατότητα να συναντηθεί με σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες της περιόδου, μεταξύ των οποίων ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΒ’, ο Πάπας Ιούλιος Β’ και ο αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Μαξιμιλιανός Α΄. Ο άνθρωπος που επηρέασε περισσότερο, ωστόσο, την κριτική σκέψη του Μακιαβέλι ήταν ο Καίσαρας Βοργίας, που κατά πολλούς αποτέλεσε και την πρώτη ύλη για τη συγγραφή του διασημότερου βιβλίου του Μακιαβέλι, ο «Ηγεμών». Παρόλα αυτά, το βιβλίο το αφιέρωσε στον Λορέντζο Β’ των Μεδίκων.

Στον «Ηγεμόνα», ο Μακιαβέλι σκιαγράφησε έναν άνθρωπο χωρίς πίστη. Αρνήθηκε την αυθεντία στη φυσική τάξη και δεν συμφωνούσε με αυτά που πρόβαλλε η κλασική φιλοσοφία. Αργότερα, αναπτύχθηκε η πολιτική θεωρία του «μακιαβελισμού». Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ένας ηγεμόνας ή μια κυβέρνηση, θα κάνει τα πάντα, νόμιμα ή παράνομα για να προστατεύσει το κράτος του.  

Θα χειραγωγήσει και θα αδιαφορήσει για τους ισχύοντες νόμους για καθαρά ωφελιμιστικούς σκοπούς. Το βιβλίο για τις πρωτότυπες απόψεις του, θεωρήθηκε αιρετικό και μπήκε στη λίστα των απαγορευμένων βιβλίων του Βατικανού. Ο Ηγεμόνας απέκτησε θερμούς θαυμαστές, μεταξύ των οποίων πολλές ιστορικές προσωπικότητες όλων των εποχών, όπως ο Ερρίκος H´ ή ο Ζαν-Ζακ Ρουσό αλλά και ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι.

Εξώφυλλο του «Ηγεμόνα» στην έκδοση του 1550.Ο «Ηγεμόνας» περιλήφθηκε στον Κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Wikimedia Commons

Το τέλος του Μακιαβέλι

Ο Μακιαβέλι, συνέγραψε κι άλλα δοκίμια, ποιητικά και θεατρικά έργα ενώ μετέφρασε και σημαντικά κείμενα της εποχής του. Το 1512 ο οίκος των Μεδίκων, με τη βοήθεια του Φερδινάνδου και των ισπανικών στρατευμάτων του, επέστρεψαν στη Φλωρεντία, καταλύοντας τη δημοκρατία. Ο Μακιαβέλι έχασε το αξίωμά του, φυλακίστηκε και βασανίστηκε ως ύποπτος για συνωμοσία εναντίον των Μεδίκων. Για τα επόμενα 7 χρόνια απομονώθηκε και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη συγγραφή, με απώτερο σκοπό να επανέλθει στη πολιτική σκηνή της Φλωρεντίας. Το κατάφερε και το 1520 του ανατέθηκε να γράψει την ιστορία της Φλωρεντίας. Δεν πρόλαβε, καθώς τον Μάιο του 1527 ανατράπηκε το αυταρχικό καθεστώς των Μεδίκων και ο Μακιαβέλι βρέθηκε για άλλη μια φορά στο περιθώριο. Πέθανε ένα μήνα αργότερα.

Διαβάστε μερικά από τα πιο γνωστά αποφθέγματα του αμφιλεγόμενου Νικολό Μακιαβέλι:

•  Ο καθένας βλέπει αυτό που φαίνεσαι. Λίγοι καταλαβαίνουν αυτό που είσαι.
• Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν.
• Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται.
• Τους αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις.
• Η αρετή κι ο πλούτος σπάνια πηγαίνουν στον ίδιο άνθρωπο.
• Ο άνθρωπος είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος.
• Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις.
• Γενικά οι άνθρωποι είναι αγνώμονες, ασταθείς και υποκριτές· προτιμούν να αποφεύγουν τον κίνδυνο και είναι αχόρταγοι για κέρδος.
• Ποτέ μην προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά.
• Οι άνθρωποι έχουν το ελάττωμα, όταν έχει νηνεμία, να νομίζουν ότι δεν θα έρθει ποτέ καταιγίδα και δεν προετοιμάζονται.
• Η υπόσχεση που δόθηκε ήταν μια αναγκαιότητα του παρελθόντος.
• Ο λόγος που δεν κρατήθηκε είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος. Αυτός που θέλει να τον υπακούν πρέπει να ξέρει να διατάζει.
• Προκαλεί κανείς το ίδιο μίσος με τις καλές πράξεις όσο και με τις κακές.
• Οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα το θάνατο του πατέρα τους παρά την απώλεια της περιουσίας τους.
• Η φιλοδοξία είναι τόσο δυνατό πάθος, που όσο ψηλά και αν φθάσει κανείς δεν είναι ικανοποιημένος.

• O μόνος τρόπος να προφυλαχτείς από την κολακεία είναι να δώσεις στους άλλους να καταλάβουν ότι δεν προσβάλλεσαι όταν λένε την αλήθεια.
• Αλλά όταν όλοι μπορούν να σου λένε την αλήθεια, χάνεις το σεβασμό τους.
• Οι άνθρωποι είναι τόσο αφελείς και τόσο έτοιμοι να υπακούσουν, ώστε ποτέ δεν θα λείψουν τα θύματα σε έναν αχρείο για να κάνει τις απάτες του.
• Ο απλοϊκός λαός πάντα παρασύρεται από την εξωτερική εμφάνιση, και ο κόσμος αποτελείται κυρίως από απλοϊκούς.
• Οι πρίγκιπες και οι κυβερνήσεις είναι, μακράν, τα πιο επικίνδυνα στοιχεία σε μια κοινωνία.
• Δεν υπάρχει τίποτε πιο σημαντικό για τον ηγεμόνα από το να φαίνεται ότι είναι θρήσκος.
• Συμβαίνει, όλοι οι ένοπλοι προφήτες να είναι νικητές και οι άοπλοι να χάνονται.
• Το καλύτερο κάστρο που θα μπορούσε να κατέχει ένας ηγεμόνας είναι η αγάπη του λαού του.
• Τα θεμέλια όλων των κρατών, τόσο των νέων, όσο και των παλιών, είναι οι καλοί νόμοι και οι στρατοί, και καθώς δεν μπορεί να υπάρχει καλή νομοθεσία όταν το κράτος δεν είναι γερά εξοπλισμένο, έτι κι όταν το κράτος δεν έχει απόλυτη ασφάλεια δεν έχει καλή νομοθεσία.

Η τύχη είναι γυναίκα και γι’ αυτό ευνοεί τον νέο που την χειρίζεται με τόλμη. Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimedia Commons ...

πηγη: mixanitouxronou.gr