Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 25 Δεκ 2018
Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2018
Κλίκ για μεγέθυνση
Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2018

 

Τρίτη 25 Δεκ 2018

Ανατολή Ήλιου: 07:37 – Δύση Ήλιου: 17:12
  • Γιορτάζουν:  Βηθλεέμ, Εμμανουήλ, Εμμανουηλία, Εμμανουέλλα, Ιησούς, Μανούσος, Μανουσία, Χρήστος, Χρίστος, Χριστίνα

Σαν Σήμερα...

 

376
 Καθιερώνεται στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινής) ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου.
 

Γεγονότα

μ.Χ.
 
274
Ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αυρηλιανός αφιερώνει ένα ναό στο θεό Ήλιο, την ημέρα που οι Ρωμαίοι γιορτάζουν τo χειμερινό ηλιοστάσιο και την αναγέννηση του ήλιου (Βρουμάλια).
 
 
1818
Το τραγούδι του Φραντς Γιόζεφ Γκρούμπερ «Silent Night (Άγια Νύχτα)» παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Ναό του Αγίου Νικολάου στο Όμπερνσντορφ της Αυστρίας.
 
1989
O ανατραπείς κομμουνιστής ηγέτης της Ρουμανίας Νικολάε Τσαουσέσκου και η σύζυγός του Έλενα καταδικάζονται σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο και εκτελούνται.
 
1995
Κρίση των Ιμίων: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

Η Κρίση των Ιμίων

Τούρκοι δημοσιογράφοι υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική.

Τούρκοι δημοσιογράφοι υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική.

Η κρίση των Ιμίων κορυφώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, σε μια εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα της βήματα, φέρνοντας Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα ένοπλης αντιπαράθεσης.

 

Το επεισόδιο εντάσσεται στο πλαίσιο των ελληνο- τουρκικών διαφορών στο Αιγαίο, που εμφανίσθηκαν δυναμικά στο προσκήνιο μετά τη Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά της με τη γείτονα την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ενώ η Τουρκία θέτει τα θέματα του εναερίου χώρου (αναγνωρίζει 6 και όχι 10 μίλια), του FIR Αθηνών, της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων του Αιγαίου και με την κρίση των Ιμίων το καθεστώς κάποιων βραχονησίδων («Γκρίζες Ζώνες»).

Τα Ίμια (Καρντάκ στα τουρκικά) είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες μεταξύ του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων και των νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) της Τουρκίας, 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από το πλησιέστερο ελληνικό έδαφος, τη βραχονησίδα Καλόλιμνος.

Τα Ίμια παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τουρκικό κράτος είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά. Η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των Ιμίων ξεκίνησε από ένα ναυτικό ατύχημα που συνέβη στις 25 Δεκεμβρίου 1995. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.

Το Χρονικό της Κρίσης

25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα.

28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο τούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο «Ωνάσειο».

16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβανόμενο το παιγνίδι των Τούρκων και ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.

26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία σε ένα από τα δύο νησιά, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».

28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά. Η πολιτική εντολή προς τους έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της έντασης.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά. Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Ο τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

31 Ιανουαρίου 1996
00:00 Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή.
01:40 Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.
04:30 Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.
04:50 Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ. Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν. Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Ωστόσο, στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφθηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.
06:00 Οι αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η Κρίση των Ιμίων δεν είχε συνέπειες ως προς το καθεστώς των νησιών. Ωστόσο, έδωσε αφορμή στην Τουρκία να θέσει ζήτημα «Γκρίζων Ζωνών» στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά και να θέσει ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Παρόλα αυτά, η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη τέτοιου θέματος, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες.

Τα γεγονότα στα Ίμια κλόνισαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά όταν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.

 
 
 
 

ΠΟΛΥΜΕΣΑ

 
Έκτακτα δελτία του MEGA για την κρίση στα Ίμια (31/01/1996)
Οι Φάκελοι - Η Κρίση των Ιμίων
 
 

Γεννήσεις

π.Χ.
 
4
Ιησούς Χριστός, σύμφωνα με πολλούς ερευνητές. (Το έτος 0, σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Μικρό)
 
μ.Χ.
 
1899
Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, αμερικανός ηθοποιός. («Καζαμπλάνκα», «Το γεράκι της Μάλτας») (Θαν. 14/1/1957)

Καζαμπλάνκα

Θρυλική ασπρόμαυρη ταινία, παραγωγής 1942. Είναι ένα ρομαντικό φιλμ με φόντο τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που σκηνοθέτησε ο Μάικλ Κέρτιζ, με πρωταγωνιστές τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Θεωρείται από τις κορυφαίες στιγμές της έβδομης τέχνης, σύμφωνα με τους ειδικούς.

 

Η ταινία βασίζεται στο θεατρικό έργο των Μάρεϊ Μπάρνετ και Τζόαν Άλισον Everybody Comes to Rick's, τα δικαιώματα του οποίου εξασφάλισε αντί 20.000 δολαρίων ο μεγαλοπαραγωγός του Χόλιγουντ, Χαλ Γουόλις, ποσό μεγάλο για άπαιχτο θεατρικό έργο εκείνη την εποχή. Οι σεναριογράφοι της ταινίας αδελφοί Επστάιν και Χάουαρντ Κοτς μετέφεραν τη δράση του έργου από τη Βιέννη στην κοσμοπολίτικη Καζαμπλάνκα, που έδωσε και το όνομά της στην ταινία.

Στις αρχές της δεκαετίας του '40, η Καζαμπλάνκα (παραθαλάσσια πόλη του Μαρόκου) βρισκόταν υπό τον έλεγχο του γαλλικού καθεστώτος του Βισύ, το οποίο με τη σειρά του ήταν υπό την επιρροή του Άξονα. Ο Ρικ (Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ), ιδιοκτήτης ενός δημοφιλούς νυκτερινού κέντρου, ξανασυναντά μια παλιά του αγάπη. Όμως, η Ίλσα (Ίνγκριντ Μπέργκμαν), όπως είναι το όνομά της, συνοδεύεται από τον άντρα της, ο οποίος είναι ο ηγέτης της τσέχικης αντίστασης και καταζητείται από τους Ναζί. Το ζευγάρι θέλει πάσει θυσία να φύγει από τη χώρα και ο Ρικ είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να τους βοηθήσει. Αυτή με λίγα λόγια είναι η υπόθεση της ταινίας. Η συνέχεια επί της οθόνης, μικρής ή μεγάλης…

Ο Γουόλις ήθελε για σκηνοθέτη τον Γουίλιαμ Γουάιλερ, που, όμως, δεν ήταν διαθέσιμος και κατέληξε στον φίλο του Μάικλ Κέρτιζ, έναν ουγγροεβραίο μετανάστη και ικανό κινηματογραφιστή. Πρώτη επιλογή για το δίδυμο των πρωταγωνιστών ήταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν (ο μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ) και η Αν Σέρινταν. Τελικά, τους ρόλους ανέλαβαν ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ κι η Ίνγκριντ Μπέργκμαν, σοφή επιλογή, όπως αποδείχθηκε.

Τα γυρίσματα της Καζαμπλάνκα ξεκίνησαν στις 25 Μαΐου 1942 και ολοκληρώθηκαν στις 3 Αυγούστου του ίδιου χρόνου. Έγιναν σε στούντιο, εκτός των σκηνών στο αεροδρόμιο που γυρίστηκαν σε φυσικό χώρο. Η ταινία κόστισε 1.039.000 δολάρια και ήταν μια μέση παραγωγή για τα μέτρα της εποχής. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων προέκυψε πρόβλημα με το ύψος των πρωταγωνιστών. Η σουηδέζα ηθοποιός προεξείχε του Μπόγκαρτ κατά πέντε πόντους στις μεταξύ τους σκηνές. Για να φαίνεται ψηλότερος, ο Μπόγκι πατούσε πάνω σε τούβλα ή μαξιλάρια κι έτσι η τάξη επί της οθόνης αποκαταστάθηκε.

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο διακεκριμένος συνθέτης Μαξ Στάινερ, με κορυφαία στιγμή τη Μάχη των τραγουδιών, όπου Σύμμαχοι και Γερμανοί αντιπαρατίθενται συμβολικά στο κλαμπ του Ρικ, τραγουδώντας οι μεν τη Μασσαλιώτιδα, οι δε το τραγούδι Die wacht am Rhein (Η Φρουρά στο Ρήνο). Ξεχωριστή στιγμή αποτελεί το τραγούδι του Χέρμαν Χάπφελντ As Time Goes By, που στην ενορχήστρωση του Στάινερ υπογραμμίζει τις δραματικές κορυφώσεις της ταινίας.

Η πρεμιέρα της Καζαμπλάνκα δόθηκε με πάσα επισημότητα στις 26 Νοεμβρίου 1942 στο Χόλιγουντ Θίατερ της Νέας Υόρκης, προκειμένου να συμπέσει με την απόβαση των Συμμάχων στη γαλλοκρατούμενη Βόρειο Αφρική και την κατάληψη της Καζαμπλάνκα. Σε γενική προβολή βγήκε στις 23 Ιανουαρίου 1943 για να εκμεταλλευτεί τη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκα μεταξύ Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ. Στην Ελλάδα έκανε πρεμιέρα μεσούσης της Κατοχής στις 11 Οκτωβρίου 1943.

Η υποδοχή της ταινίας από το κοινό υπήρξε θερμή. Με εισπράξεις 3,7 εκατομμυρίων δολαρίων κατέλαβε την 7η θέση στο πίνακα με τις εμπορικότερες ταινίες του 1943. Το ίδιο θερμή ήταν και η αμερικάνικη κριτική, με εξαίρεση το χλιαρό σχόλιο του περιοδικού The New Yorker, που τη χαρακτήρισε «απλώς ανεκτή». Το 1944 η Καζαμπλάνκα ήταν υποψήφια για οκτώ βραβεία Όσκαρ και τελικά κέρδισε τρία (διασκευασμένου σεναρίου, σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας).

Με τη διαδρομή του χρόνου, η Καζαμπλάνκα απέκτησε διάρκεια και αντοχή, για να τη χαρακτηρίζουμε σήμερα κλασσική ταινία. Όποτε επαναπροβλήθηκε στους κινηματογράφους αντιμετωπίστηκε θετικά από κοινό και κριτικούς, ενώ οι προβολές της στην αμερικάνικη τηλεόραση συγκεντρώνουν πάντα υψηλά ποσοστά τηλεθέασης. Μπορεί ο Πολίτης Κέιν του Όρσον Γουέλς, που κυκλοφόρησε σχεδόν την ίδια περίοδο, να θεωρείται η καλύτερη ταινία όλων των εποχών, αλλά η Καζαμπλάνκα είναι σίγουρα η πιο αγαπητή.

Ίσως γιατί ο ικανός τεχνίτης Μάικλ Κέρτιζ ανέμιξε στις σωστές δόσεις το δράμα, το μελόδραμα, την κωμωδία και την ίντριγκα, ενώ είχε στη διάθεσή του κι ένα χαρισματικό ζευγάρι πρωταγωνιστών, που μεγαλούργησε στην οθόνη. Μεγαλύτερος πολέμιος της ταινίας στάθηκε ο γνωστός μας σημειολόγος Ουμπέρτο Έκο. «Η Καζαμπλάνα είναι ένα πολύ μέτριο φιλμ… Μου θυμίζει κόμικ - στριπ, με χαρακτήρες καρικατούρες, χωρίς ψυχολογικό βάθος» έγραψε σ' ένα του κείμενο.

Η ταινία περιέχει και μερικές από τις πλέον αξιοσημείωτες ατάκες στην ιστορία του κινηματογράφου. Στον σχετικό πίνακα που συντάχθηκε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου το 2005 περιέχονται έξι, οι πιο πολλές από τις ταινίες που ανθολογήθηκαν:

  • «Here's looking at you, kid» (5η θέση)
  • «Louis, I think this is the beginning of a beautiful friendship» (20η)
  • «Play it, Sam. Play 'As Time Goes By'» (28η), η πιο διάσημη ατάκα της ταινίας, που την γνωρίζουμε λανθασμένα ως «Play it again, Sam»
  • «Round up the usual suspects» (32η)
  • «We'll always have Paris» (43η)
  • «Of all the gin joints in all the towns in all the world, she walks into mine» (67η)
 
 
 
1955
Σταμάτης Κραουνάκης, έλληνας συνθέτης.
 

Θάνατοι

μ.Χ.
 
1938
 
Κάρελ Τσάπεκ, τσέχος συγγραφέας, που έγραψε κυρίως έργα επιστημονικής φαντασίας. Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε σε έργο του τη λέξη «ρομπότ», η οποία σημαίνει «εργάτης» στα τσέχικα. (Γεν. 9/1/1890)

Κάρελ Τσάπεκ
1890 – 1938

Τσέχος συγγραφέας και στοχαστής. Του οφείλουμε τη λέξη «ρομπότ», την οποία εισήγαγε σ' ένα θεατρικό του έργο. Από τις εμβληματικές προσωπικότητες της τσέχικης λογοτεχνίας, μαζί με τον Φραντς Κάφκα (Η Δίκη) και τον Γιάροσλαβ Χάσεκ (Ο καλός στρατιώτης Σβέικ).

 

Ο Κάρελ Τσάπεκ (Karel Capek) γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 1890 στο Μαλέ Σβατονόβιτσε της Βοημίας, που τότε υπαγόταν στην Αυστοοουγγαρία και σήμερα αποτελεί μέρος της Τσεχίας. Ο πατέρας του Αντονίν ήταν αγροτικός γιατρός και η μητέρα του Μποζένα αφοσιώθηκε στην ανατροφή του Κάρελ και των δύο αδελφών του Γιόζεφ (1887 - 1945) και Ελένα (1886 - 1969), φροντίζοντας να τύχουν της καλύτερης μόρφωσης. Και τα τρία παιδιά ασχολήθηκαν με το γράψιμο και μάλιστα συνεργάστηκαν αργότερα. Επιπλέον, ο Γιόζεφ διακρίθηκε και ως ζωγράφος και εικονογράφησε πολλά βιβλία του αδελφού του.

Ο Κάρελ δημοσίευσε τα πρώτα του κείμενα σε ηλικία 14 ετών, κυρίως διηγήματα και ποιήματα. Η ενασχόλησή του με τη συγγραφή ήταν μια καλή ευκαιρία να ξεφύγει από μια σπάνια αρρώστια της σπονδυλικής στήλης από την οποία υπέφερε. Οι σπουδές σε Πράγα, Βερολίνο και Παρίσι περιστράφηκαν γύρω από τη φιλοσοφία, γεγονός που αποτυπώνεται και στο έργο του, όπου διερεύνησε πολλά φιλοσοφικά θέματα. Το 1917 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Πράγα, όπου άρχισε να γράφει και να δημοσιογραφεί.

Τα πρώτα του έργα είναι σκοτεινά, αλλά με διαπεραστικό χιούμορ, στοιχεία που χαρακτηρίζουν την τσέχικη λογοτεχνία, με συγγραφείς όπως ο Κούντερα και ο Κόχουτ, για να αναφέρουμε δύο μεταγενέστερους και πολύ γνωστούς στη χώρα μας. Ο Τσάπεκ διερευνά τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν από τις επαναστατικές εφευρέσεις τις εποχής του και των επιπτώσεών τους στον άνθρωπο. Διαβλέπει τη μαζική παραγωγή, τα ατομικά όπλα, την τεχνητή ευφυΐα και τα ρομπότ. Προλέγει ότι η τεχνολογική πρόοδος θα φέρει κοινωνικές καταστροφές, δικτατορίες, βία, γιγαντισμό και απεριόριστη εξουσία των επιχειρήσεων. Όμως, δεν χάνει την εμπιστοσύνη του στον άνθρωπο.

Το 1920 γράφει ένα θεατρικό έργο που θα τον κάνει γνωστό στον υπόλοιπο κόσμο. Το R.U.R. (αρχικά του Rosumovi Univergalni Roboti, «Τα Παγκόσμια Ρομπότ» στα ελληνικά) είναι μία μαύρη ουτοπία, στην οποία ο άνθρωπος κατασκευάζει μια ανθρωποειδή μηχανή, πιο αξιόπιστη και ακριβή από τον ίδιο, που σύντομα του επιβάλλεται και τον απειλεί με εξαφάνιση. Όμως, ο άνθρωπος θα ανακτήσει την εξουσία του πάνω στο ανδροειδές την τελευταία στιγμή. Στο έργο του χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη λέξη «ρομπότ» (στα τσέχικα: αγγαρεία, σκληρή δουλειά), που θα υιοθετηθεί από τους επιστήμονες για τα μηχανήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Ο Τσάπεκ, βάσει του έργου του, είναι συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, πολύ προτού η επιστημονική φαντασία αποτελέσει ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος. Μαζί με τον Άλντους Χάξλεϊ και τον Τζορτζ Όργουελ, θεωρείται από τους πρωτεργάτες της κλασσικής ευρωπαϊκής επιστημονικής φαντασίας, που εστιάζει το ενδιαφέρον της στο άμεσο μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας και όχι στο απώτερο μέλλον με διαστημόπλοια, εξωγήινους και άλλους πλανήτες. Κινείται, δηλαδή, στο κλίμα του. Στο ίδιο μήκος κύματος με το R.U.R. κινούνται τα έργα του «Η φάμπρικα του Απόλυτου», «Ο πόλεμος με τις σαλαμάνδρες», «Κράκατιτ» και το σατιρικό «Το παιγνίδι των εντόμων».

Ο Τσάπεκ πίστευε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά του, αλλάζοντας τις συνθήκες που του επιβάλλει η φύση. Απέρριπτε κάθε είδους εκδήλωση πέραν του ανθρωπίνου μέτρου, τον γιγαντισμό της γραφειοκρατίας που τον έβλεπε να αναπτύσσεται ταχύτατα στο πλαίσιο του ολοκληρωτικού κράτους, κομμουνιστικού ή φασιστικού. Ήταν βαθιά δημοκράτης και έγραψε τη βιογραφία του φίλου του Τόμας Μάζαρικ, ιδρυτή και πρώτου προέδρου της Τσεχοσλοβακίας. Στα θεατρικά του έργα «Ο κόσμος που ζούμε» (1921) και «Δύναμη και Δόξα» (1937) εξετάζει πώς η απεριόριστη εξουσία μπορεί να διαφθείρει ένα πολιτικό ηγέτη.

Το πιο ώριμο έργο του θεωρείται η φιλοσοφική τριλογία, «Χόρντουμπαλ» (1933), «Μετέωρο» (1934) και «Μια συνηθισμένη ζωή» (1934), που διερευνά τα ζητήματα της αλήθειας και της πραγματικότητας. Ελληνικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το θεατρικό του έργο «Υπόθεση Μακρόπουλος», που έγινε γνωστό στην οπερατική του εκδοχή από τον συμπατριώτη του συνθέτη Λέος Γιανάτσεκ.

Υπήρξε μέγας πατριώτης και αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του, ακόμα και όταν ο Χίτλερ προσάρτησε στη Γερμανία την πατρίδα του τη Βοημία (21 Σεπτεμβρίου 1938) και η Γκεστάπο τον χαρακτήρισε «δημόσιο κίνδυνο». Πέθανε από πνευμονία ανήμερα των Χριστουγέννων του 1938, σε ηλικία μόλις 48 ετών. Τον ακολούθησε οκτώ χρόνια αργότερα ο αδελφός του Γιόζεφ Τσάπεκ, που άφησε την τελευταία του πνοή στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν - Μπέλσεν.

Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του Κάρελ Τσάπεκ: «Από τη μια τσέπη στην άλλη: Αντιαστυνομικές ιστορίες» («Κανάκης»), « Η απελευθέρωση του απόλυτου» («Μέδουσα») και «Ο πόλεμος με τις σαλαμάνδρες» («Πορεία»).

 
 
 
1966
Νίκος Δάνδολος, θρυλικός έλληνας χαρτοπαίκτης, που έδρασε στις ΗΠΑ. Το παρατσούκλι του ήταν Nick the Greek. (Γεν. 27/4/1883)
 
 
1977
Τσάρλι Τσάπλιν, άγγλος ηθοποιός. (Σαρλό) (Γεν. 16/4/1889)
 

 

πηγη: www.sansimera.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου